ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੇਰੀ ਉਮਰ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਹੁਣ ਤਕ ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਯਾਦ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਅਸੀਂ ਬੀਬੀ ਜੀ (ਮਾਤਾ) ਨਾਲ ਗਏ ਹੋਏ ਸਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਘੋੜੀਆਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ, ਫੁਲਰਵਾਨ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਸੱਚੇ ਸੌਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਆਏ ਜਿਥੇ ਕਈ ਦਿਨ ਰਹੇ। ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਇਕ ਲੜਕਾ ਜਿਹੜਾ ਮੇਰੀ ਕੁ ਉਮਰ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ ਉਹ ਉਥੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਚਲੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵਜੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉਥੇ ਹੀ ਮਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਕਾਫਲੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਪਰ ਬਦੋ-ਬਦੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ। ਲੋਕ ਲੈ ਆਏ ਸਨ ਮੈ ਬੀਬੀ ਜੀ ਬਾਦ ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਰ ਪੁਛਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸਾਂ ਕਿ ਉ ਮਾਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਥੇ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਬੀਬੀ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇੰਨਾਂ ਹੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਜਿੱਥੇ ਫੁੱਲ ਉੱਥੇ ਕੰਡਾ' ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਤਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੈ ਪਰ ਦੂਜੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਫੁੱਲ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਲੈਣ ਲਈ ਕੰਡੇ ਦੀ ਝਰੀਟ ਖਾਣੀ ਵੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਆਮ ਜਿਹਾ ਹੈ।  ਇਹ ਝਰੀਟ ਤਕਲੀਫ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਲੋੜ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਖੁਸ਼ਬੂ ਘੱਟ ਅਤੇ ਝਰੀਟ ਵੱਧ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾ ਦੀ  ਲੜੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ ਹੈ।
  

ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਆਪਣੀ ਹਊਮੈਂ ਅਤੇ ਹੈਂਕੜ ਨਾਲ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਬੇਲੋੜਾ ਭਾਰ ਸੁੱਟੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦੂਜੇ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਕੋਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਭਾਂਵੇ ਫੋਨ ਸੁਣਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲਾ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਰੋਅਬ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਹਨੇਰੀ ਵਿਚ ਭਟਕੇ ਪੰਛੀ ਵਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਮਚਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਦੁਰਘਟਨਾ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਦੀ ਜਦੋਂ ਘੰਟੀ ਵੱਜਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਹੋਵੇ ਫੋਨ ਸੁਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਜੇ ਫੋਨ ਨਾਂ ਸੁਣੇ ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਜਣੇ ਹੀ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵੱਜਦੀ ਸਾਰ ਮਨ ਵਿਚ ਹਾਂ ਤੇ ਨਾਂ ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਘਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਮਰਜੀ ਲਿਖੀ ਜਾਓ ਕੋਈ ਰੋਕ-ਟੋਕ ਨਹੀਂ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਸਮਾਜਿਕ ਉਲਝਣਾ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਸਹੇੜਦੀ ਹੈ। ਸਿਹਤ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਦੀਆਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਰਿਪੋਟਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । 
                                

ਅੱਜ ਫੋਨ ਸੁਣਨ ਵੇਲੇ ਅਜੀਬ ਆਦਤ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਬਣਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਘੰਟੀ ਵੱਜਦੀ ਸਾਰ ਉੱਠ ਕੇ ਪਰੇ ਹੋ ਕੇ ਫੋਨ ਸੁਣਨਾ । ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦੀ ਹੈ । ਨਾਲ ਬੈਠਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀਣ ਭਾਵਨਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਵੇਲੇ  ਮਿਰਚਾਂ ਲੱਗੀ ਸਥਿਤੀ ਇਕ ਫੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰੂਝਾਨ ਬਣਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਕਈ ਲੋਕ ਫੁਕਰੇ ਪਣ ਵਿਚ ਫੋਨ ਦਾ ਦੁਰਉਪਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਕੁੜੀਆਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਬਖੇੜੇ ਤਾਂ ਆਮ ਹੀ ਮਾਨਸਿਕ ਪੇਸ਼ਾਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ।
    

ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਦਤ ਬਦਲ ਕੇ ਫੁੱਲ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਬੂ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਕੰਡੇ ਤੋਂ ਝਰੀਟ ਖਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਸਦਉਪਯੋਗ ਮਾਨਸਿਕ , ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਰਾਮਬਾਣ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਨੂੰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਣਨ ਲਈ ਨੈਤਿਕ ਨਿਯਮਾਂਵਲੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿੱਕੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਤਾਂ ਹੈ ਜੇ ਦੂਜਾ ਪਾਸਾ ਵੀ ਸਹੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਖਾ ਦੀ ਪਰਖ ਪੜਚੋਲ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮਾਂਵਲੀ ਤੈਅ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਮੋਬਾਇਲ ਬਨਾਮ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਬਦਲ ਕੇ ਸਾਰਥਿਕ ਸਿਰਲੇਖ ਖੋਜਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ।
ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ
9878111445

ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਬਾਯਰ ਕਰਾਪ ਸਾਇੰਸ ਵਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ 20 ਅਗਸਤ 2018 ਨੂੰ ਰਾਏਕੋਟ ਵਿਖੇ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਫਸਲ ਤੇ ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਵਾਇਆ ਜਿਸ ਵਿਚ 500 ਬਾਸਮਤੀ ਬੀਜਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ । ਪੀਏਯੂ-ਬੀਸੀਐਸ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਬਾਸਮਤੀ ਫਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਚਾਰ ਜ਼ਿਲਿਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਚਲਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਇੰਨਵੈਸਟੀਗੇਟਰ ਡਾ. ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ, ਸੀਨੀਅਰ ਫਸਲ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਤਕ ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਖਲਾਈ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿਚ 320 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਪੌਦਾ ਰੋਗ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪਸਾਰ ਮਾਹਿਰ ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ ਨੇ ਬਾਸਮਤੀ ਫਸਲ ਵਿਚ ਪੌਦ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਇਆ। ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਉਲੀਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਹੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਫਸਲ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਮਿਆਰੀ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਹਾਇਕ ਫਸਲ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਸਿਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਗਾਜਰ ਬੂਟੀ ਦੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।