Glimpse into Sri Guru Har Rai Sahib Ji's Life
à¨à¨¾à¨ˆ ਨੰਦ ਲਾਲ ਜੀ ਨੇ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹੋਠਲਿਖਿਆ ਹੈ:
ਸ਼ਹਨਸ਼ਾਹਿ ਹੱਕ ਨਸਕ ਗà©à¨°à©‚ ਕਰਤਾ ਹਰਿ ਰਾਇ।
ਫ਼ਰਮਾ ਦਿਹੇ ਨਹ੠à¨à¨¬à¨• ਗà©à¨°à©‚ ਕਰਤਾ ਹਰਿ ਰਾਇ।
ਗਰਦਨ-ਜ਼ਨਿ ਸਰਕਸ਼ਾਂ ਗà©à¨°à©‚ ਕਰਤਾ ਹਰਿ ਰਾਇ।
ਯਾਰਿ ਮà©à¨¤à©›à¨°à©±à¨†à¨‚ ਗà©à¨°à©‚ ਕਰਤਾ ਹਰਿ ਰਾਇ।
à¨à¨¾à¨µ
ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਜੀ ਵਾਹਿਗà©à¨°à©‚ ਦੀ ਸੋà¨à©€ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਹਨ ਅਤੇ ਨੌਂ
ਅਕਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਉਹ ਨਿੰਦਕਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਸੇਵਕਾਂ ਦੀ
ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਤਵੇਂ ਗà©à¨°à©‚ ਹੋਠਹਨ। ਉਹ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਗà©à¨°à¨¦à¨¿à©±à¨¤à¨¾ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਨਿਹਾਲ ਕੌਰ ਦੇ ਸਪà©à©±à¨¤à¨° ਸਨ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਜਨਮ ੧੯ ਮਾਘ ਸੰਮਤ ੧੬੮੬ ਬਿ: ਨੂੰ ਕੀਰਤਪà©à¨° ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ।
ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲੇ ੧੬੪੨ ਈ: ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗà©à¨°à¨—ੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਤ-ਸà©à¨à¨¾à¨… ਅਤੇ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ à¨à¨œà¨¨- ਬੰਦਗੀ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਤਿ-ਸੰਤੋਖ ਦੀ ਮੂਰਤ ਸਨ। ਉਹ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨਾਲ ਬਹà©à¨¤ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਸਦਾ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਹਜੂਰੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਬਹà©à¨¤ ਕੋਮਲ ਸà©à¨à¨¾à¨… ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ੧੬੪੪ ਈ: ਵਿਚ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ-ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਗà©à¨°- ਗੱਦੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਪ ਨੇ ਸੰà¨à¨¾à¨²à©€à¥¤ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਉੱਚ-ਕੋਟੀ ਦੇ ੨੨੦੦ ਸਿੰਘ ਸੂਰਮੇ ਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਫੌਜੀ ਟà©à¨•à©œà©€ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਜੋ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦਾ ਜà©à¨à¨¾à¨°à©‚ ਰੂਪ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਉਹ ਲੜਾਈ à¨à¨—ੜੇ ਤੋਂ ਸਦਾ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਵੀ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗà©à¨°à©‚ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਸੇ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਹਾਂ! ਹਮਲਾਵਰ ਦਾ ਮੂੰਹ ਜ਼ਰੂਰ ਮੋੜਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧੂਲ ਚਟਾ ਦਿੱਤੀ। ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਬਹà©à¨¤ ਸਮਾਂ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ à¨à¨—ਤੀ ਵਿਚ ਹੀ ਬਤੀਤ ਹà©à©°à¨¦à¨¾à¥¤
ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦਿਆਲੂ ਵੀ ਬਹà©à¨¤ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਸਵਾਲੀ ਜਾਂ ਸ਼ਰਨ ਆਠਨੂੰ ਕਦੇ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਸਨ ਦਿੰਦੇ। ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ਬਹà©à¨¤ ਦà©à¨°à¨²à©±à¨ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਮà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਸੰਗਤਾਂ ਵੱਲੋਂ à¨à©‡à¨Ÿ ਕੀਤੇ ਕੀਮਤੀ ਪਦਾਰਥ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੰà¨à¨¾à¨²à©‡ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ।
ਇਕ ਵਾਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਦਾ ਬੇਟਾ ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ ਬਹà©à¨¤ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਕੀਮਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹਦੇ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਲਈ ਦਸ ਤੋਲੇ ਦੀ ਹਰੜ ਅਤੇ ਮਾਸੇ ਦਾ ਲੋਂਗ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਿਤੋਂ ਨਾ ਲੱà¨à©€à¨†à¨‚ ਤਾਂ ਪੀਰ ਹਸਨ ਅਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ੇਖ ਅਲੀ ਗੰਗੋਹੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਦà©à¨°à¨²à©±à¨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ਵੇਖੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਨੇ ਆਕਲ ਖਾਂ ਅਤੇ ਗà©à¨²à¨¬à©‡à¨² ਖਾਂ ਨੂੰ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਪਾਸੋਂ ਇਹ ਅਮੋਲਕ ਪਦਾਰਥ ਲੈਣ ਲਈ à¨à©‡à¨œà¨¿à¨†à¥¤ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੂੰ ਆ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੰਗਵਾ ਕੇ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ ਤੰਦਰà©à¨¸à¨¤ ਹੋ ਗਿਆ। ੧à©à©¦à© ਬਿ: ਵਿਚ ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੋਇਆ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਰਤਪà©à¨° ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਆਇਆ। ਮà©à¨—ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨਾਲ à¨à¨¾à¨µà©‡à¨‚ ਗà©à¨°à©‚-ਘਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਬਾਬਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਟਕਰਾਉ ਵਾਲੇ ਹੋ ਚà©à©±à¨•à©‡ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲà©à¨¹à©‡ ਵਿਚ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਚਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਅਸਹਿ ਅਤੇ ਅਕਹਿ ਤਸੀਹੇ ਦੇ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਰੰਤੂ ਗà©à¨°à©‚-ਘਰ ਦਾ ਬਿਰਦ ਹੈ “ਜੋ ਸਰਣਿ ਆਵੈ ਤਿਸ੠ਕੰਠਿ ਲਾਵੈ ਇਹ੠ਬਿਰਦ੠ਸà©à¨†à¨®à©€ ਸੰਦਾ॥” ਗà©à¨°à©‚ ਅਕਾਲ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਸਦ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਮà©à©±à¨– ਰੱਖਦਿਆਂ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਲੋੜ ਵੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚਾਲੂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਗà©à¨°à©‚-ਘਰ ਵਿਚ ਆਤਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦਾ ਪà©à¨°à¨¬à©°à¨§ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਨੌਜà©à¨†à¨¨à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਸਿਹਤਯਾਬ, ਰਿਸ਼ਟਪà©à¨¶à¨Ÿ ਰੱਖਣ ਲਈ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਮੱਲ ਅਖਾੜਿਆਂ ਦੀ ਸਰਪà©à¨°à¨¸à¨¤à©€ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਕà©à¨ ਾੜ ਵਾਲਾ ਰਾਣਾ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦਾ ਜੱਸ ਸà©à¨£ ਕੇ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਰਣ ਵਿਚ ਆਇਆ। ਉਹ à¨à©‹à¨²à©‡ ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਸੀ। ਉਹ ਪਾਲਕੀ ਵਿਚ ਬੈਠਕੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਘੋੜੇ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਘਰ ਗਿਆ।
ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਨ ਆਠਤਾਂ à¨à¨¾à¨ˆ ਰੂਪਾ, ਕਾਂਗੜ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਹà©à©°à¨¦à©‡ ਹੋਠਮਹਿਰਾਜ ਪਿੰਡ ਪਹà©à©°à¨šà©‡à¥¤ ਇੱਥੇ à¨à¨¾à¨ˆ ਮੋਹਨ ਦੇ ਪà©à©±à¨¤à¨° ਚੌਧਰੀ ਕਾਲੇ ਨੇ ਤਨ-ਮਨ-ਧਨ ਨਾਲ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੀ ਟਹਿਲ ਕੀਤੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਚੌਧਰੀ ਕਾਲਾ ਆਪਣੇ à¨à¨¤à©€à¨œà©‡ ਫੂਲ ਅਤੇ ਸੰਦਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ। ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਬਾਲਕ à¨à©à©±à¨–ੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਟ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰਨ ਲੱਗੇ। ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਕਿਹਾ,“ਬਾਲਕ ਕੀ ਮੰਗਦੇ ਹਨ?” ਚੌਧਰੀ ਕਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਲੰਗਰ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਬਚਨ ਕੀਤਾ ਇੰਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਰਾਜ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਂ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਲੰਗਰ ਚੱਲਣਗੇ!” ਬਾਬਾ ਫੂਲ ਦੇ ਦੋ ਪà©à©±à¨¤à¨° à¨à¨¾à¨ˆ ਤਰਲੋਕਾ ਅਤੇ à¨à¨¾à¨ˆ ਰਾਮਾ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਨੇ ਨਾà¨à¨¾, ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਜੀਂਦ ਰਿਆਸਤਾਂ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ। ਸ਼ੇਰੇ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਹੀ ਫੂਲਕੀਠਵਿੱਚੋਂ ਸਰਦਾਰ ਗੱਜਪੱਤ ਸਿੰਘ ਜੀਂਦ ਵਾਲੇ ਦਾ ਦੋਹਤਰਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਗà©à¨°à©‚ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਸੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਚਮਕ ਉੱਠੀ ਸੀ।
à¨à¨¾à¨ˆ à¨à¨—ਤੂ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਮਸੰਦ ਸੀ ਜੋ ਸਿੱਧੂ ਬਰਾੜਾਂ ਦਾ ਮà©à¨–ੀਆ ਸੀ। à¨à¨¾à¨ˆ à¨à¨—ਤੂ ਦਾ ਪà©à©±à¨¤à¨° à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰਾ ਸੀ। ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਜਦੋਂ ਮਾਲਵੇ ਦੇਸ ਵਿਚ ਗਠਤਾਂ à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰੇ ਨੇ ਅਨੇਕ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਵਾਈ। à¨à©à©±à¨–ੜੀ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੇ ਚੌਰ-ਬਰਦਾਰ à¨à¨¾à¨ˆ ਜੱਸੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਗੜਬੜ ਹੋ ਗਈ। à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਦਮੀਆਂ ਤੋਂ à¨à¨¾à¨ˆ ਜੱਸੇ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ। ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸà©à¨£à©€ ਤਾਂ ਹà©à¨•à¨® ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗੋਰਾ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਆà¨à¥¤ à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰਾ ਗà©à¨°à©‚ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵਹੀਰ ਤੋਂ ਕà©à¨ ਦੂਰ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਬਹà©à¨¤ ਪਛਤਾਵਾ ਸੀ। ਉਹ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਤੋਂ à¨à©à©±à¨² ਬਖਸ਼ਾਉਣਾ ਚਾਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਕੀਰਤਪà©à¨° ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਕਰਤਾਰਪà©à¨° ਵਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੇ ਡੋਲੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਜ-ਸਾਮਾਨ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਮà©à¨¹à©°à¨®à¨¦ ਯਾਰ ਖਾਂ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਵਾਰ ਲੈ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਸà©à¨£à¨¿à¨† ਕਿ ਇਹ ਡੋਲੇ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਜੀ ਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਮà©à¨–ਲਸ ਖਾਂ ਦਾ ਵੈਰ ਲੈਣ ਦੀ à¨à¨¾à¨µà¨¨à¨¾ ਜਾਗ ਪਈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਹà©à¨•à¨® ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੇ ਡੋਲੇ ਅਤੇ ਸਾਜ-ਸਾਮਾਨ ਸਠਲà©à©±à¨Ÿ ਲਵੋ। à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰਾ ਜੀ ਜੋ ਕਿ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਜਵਾਨ ਲੈ ਕੇ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਪਹà©à©°à¨š ਗਿਆ। ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਉਂ ਖੂਬ ਤੇਗ ਚੱਲੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਤà©à¨°à¨•à¨¾à¨‚ ਦੇ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਦਿੱਤੇ। à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰੇ ਨੇ ਤà©à¨°à¨•à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਰੋਕੀ ਰੱਖਿਆ। ਵਹੀਰ ਸਹੀ-ਸਲਾਮਤ ਅੱਗੇ ਲੰਘ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰੇ ਨੇ ਗà©à¨°à©‚-ਘਰ ਦੀਆਂ ਮਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ। ਇਸ ਦੀ ਖਬਰ ਜਦੋਂ ਵਹੀਰ ਨੇ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਗà©à¨°à©‚ ਸਾਹਿਬ ਨੇ à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰੇ ਨੂੰ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਅਸਵਾਰ à¨à©‡à¨œà©‡à¥¤ ਜਦੋਂ à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰਾ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪà©à¨°à¨¸à©°à¨¨ ਹੋ ਕੇ à¨à¨¾à¨ˆ ਗੋਰੇ ਦੇ ਸਠਗà©à¨¨à¨¾à¨¹ ਬਖਸ਼ ਦਿੱਤੇ। ਗà©à¨°à©‚ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਇਹ ਕੇਵਲ ਸ਼ਰਧਾ à¨à¨¾à¨µà¨¨à¨¾ ਦà©à¨†à¨°à¨¾ ਹੀ ਅਨà©à¨à¨µ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨੇ ਗà©à¨°à©‚-ਆਸ਼ੇ ਦੇ ਉਲਟ ਕੋਈ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸà©à¨§à¨¾à¨ˆ ਕਰਨ ਹਿੱਤ ਸਜ਼ਾ ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਸਿੱਖ ਦੇ ਪਸਚਾਤਾਪ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਗà©à¨°à©‚ ਸਦ ਬਖਸ਼ਿੰਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗà©à¨°à©‚ ਤਾਂ “ਸਤਿਗà©à¨°à© ਸਿਖ ਕਾ ਹਲਤ੠ਪਲਤ੠ਸਵਾਰੈ॥ ਨਾਨਕ ਸਤਿਗà©à¨°à© ਸਿਖ ਕਉ ਜੀਅ ਨਾਲਿ ਸਮਾਰੈ॥” ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੀਕ ਸਿੱਖ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਉਹ ਸਤਿਗà©à¨°à©‚ ਅਤੇ ਗà©à¨°à©‚ ਘਰ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਰਪਿਤ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ ਅਤੇ ਗà©à¨°à©‚-ਘਰ ਦੀ ਅਜਮਤ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਠਕà©à¨ ਜੀਅ-ਪà©à¨°à¨¾à¨£ ਵੀ ਕà©à¨°à¨¬à¨¾à¨¨ ਕਰਨ ਲਈ ਤੱਤਪਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇਹ ਗà©à¨£ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਛੱਡ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਗà©à¨£à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਨਾ ਗà©à¨†à¨‰à¨£ ਪੱਖੋਂ ਬਹà©à¨¤ ਸਜੱਗ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਗà©à¨°à©‚ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹੋਰ ਪੱਖਾਂ ਵਿਚ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਨਰਮ ਅਤੇ ਕੋਮਲ ਸà©à¨à¨¾à¨… ਪਰੰਤੂ ਗà©à¨°à¨®à¨¤à¨¿ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਵਿਚ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅਚੱਲ ਦà©à¨°à¨¿à©œ ਇਰਾਦਾ ਸੀ। ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਮਰਿਆਦਾ ਦੇ ਮਸਲੇ ਵਿਚ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਢਿੱਲ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਦà©à¨¶à¨Ÿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਿਖਾਠਹੋਠਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਬà©à¨²à¨¾à¨‡à¨†à¥¤ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਚੋਣਵੇਂ ਗà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨–ਾਂ ਦੀ ਰਾਇ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਆਪਣੇ ਪà©à©±à¨¤à¨° ਰਾਮ ਰਾਇ ਨੂੰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਪਾਸ à¨à©‡à¨œ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਜੀ ਨੇ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਜੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਉਲਟ ਬਹà©à¨¤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਦਿਖਾ ਕੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਖà©à¨¶ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਵੀ ਪੱਕਾ ਜਨੂੰਨੀ ਸੀ। ਉਹ ਵੀ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਦੀ ਪà©à¨°à©€à¨–ਿਆ ਲੈˆà¨¦à¨¾ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਇਹ ਤà©à¨• ਪੜà©à¨¹à©€, “ਮਿਟੀ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨ ਕੀ ਪੇੜੈ ਪਈ ਕà©à¨®à©à¨†à¨¿à¨°à¥¥ ਘੜਿ à¨à¨¾à¨‚ਡੇ ਇਟਾ ਕੀਆ ਜਲਦੀ ਕਰੇ ਪà©à¨•à¨¾à¨°à¥¥” ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਜੀ ਨੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਖà©à¨¶ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗà©à¨°à©‚ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ ‘ਮਿੱਟੀ ਬੇਈਮਾਨ ਕੀ’ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਲਿਖਾਰੀ ਨੇ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ‘ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨ ਕੀ’ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਜੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਖਬਰ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬਹà©à¨¤ ਨਰਾਜ਼ ਹੋਠਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਮ ਰਾਇ ਨੇ ਗà©à¨°à©‚ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਬਚਨ ਬਦਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਲ ਨਾ ਦਿਖਾà¨à¥¤ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹà©à¨•à¨®à¨¨à¨¾à¨®à©‡ à¨à©‡à¨œ ਦਿੱਤੇ। ਸਤਿਗà©à¨°à©‚ ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਅਤੇ ਵਡਿਆਈ ਇਉਂ ਕਰਦੇ ਹਨ: “ਸਤਿਗà©à¨° ਕੀ ਬਾਣੀ ਸਤਿ ਸਤਿ ਕਰਿ ਜਾਣਹ੠ਗà©à¨°à¨¸à¨¿à¨–ਹ੠ਹਰਿ ਕਰਤਾ ਆਪਿ ਮà©à¨¹à¨¹à© ਕਢਾà¨à¥¥” ਤਥਾ “ਬਾਣੀ ਗà©à¨°à©‚ ਗà©à¨°à©‚ ਹੈ ਬਾਣੀ ਵਿਚਿ ਬਾਣੀ ਅੰਮà©à¨°à¨¿à¨¤à© ਸਾਰੇ॥ ਗà©à¨°à© ਬਾਣੀ ਕਹੈ ਸੇਵਕ੠ਜਨ੠ਮਾਨੈ ਪਰਤਖਿ ਗà©à¨°à©‚ ਨਿਸਤਾਰੇ॥” ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ “ਸਤਿਗà©à¨° ਕੀ ਬਾਣੀ ਸਤਿ ਸਰੂਪ੠ਹੈ ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਬਣੀà¨à¥¥” ਤਥਾ “ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਇਸ੠ਜਗ ਮਹਿ ਚਾਨਣ੠ਕਰਮਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆà¨à¥¥ ਅਤੇ ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਲਈ ਚਾਨਣ ਹੈ। ਸਰਬਸਾਂà¨à¨¾ ਹੈ। ਨਿਰੰਕਾਰ ਰੂਪ ਹੈ। ਗà©à¨°à¨µà¨¾à¨• ਹੈ,“ਵਾਹ੠ਵਾਹ੠ਬਾਣੀ ਨਿਰੰਕਾਰ ਹੈ ਤਿਸ੠ਜੇਵਡ੠ਅਵਰ੠ਨ ਕੋਇ॥” ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਸੱਚੀ, ਰੱਬ ਰੂਪ ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਸਰਵਣ ਕਰਨ, ਗਾਉਣ ਲਈ ਪà©à¨°à©‡à¨°à¨¨à¨¾ ਕਰਦੇ ਹੋਠਸਮà¨à¨¾à¨‰à¨‚ਦੇ ਹਨ,“ਆਵਹ੠ਸਿਖ ਸਤਿਗà©à¨°à©‚ ਕੇ ਪਿਆਰਿਹੋ ਗਾਵਹ੠ਸਚੀ ਬਾਣੀ॥ ਬਾਣੀ ਤ ਗਾਵਹ੠ਗà©à¨°à©‚ ਕੇਰੀ ਬਾਣੀਆ ਸਿਰਿ ਬਾਣੀ॥” ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਬਾਣੀ ਹੀ ਗà©à¨°à©‚ ਹੈ। ਗà©à¨°à©‚ ਹੀ ਪਰਮੇਸਰ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਮਨà©à©±à¨–à©€ ਕਿੰਤੂ-ਪਰੰਤੂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਮà©à¨°à¨¿à¨¤ ਰੂਪ ਹੈ। ਰੱਬੀ ਹà©à¨•à¨® ਹੈ। ਨਾਮ ਹੈ। ਇਹ ਧà©à¨° ਕੀ ਬਾਣੀ ਹੈ। ਪਾਰਬà©à¨°à¨¹à¨® ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ ਉਪਮਾ-ਵਡਿਆਈ-ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਰੂਪ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਵਾਧ-ਘਾਟ ਜਾਂ ਰਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਜੀ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਤੋਂ ਫਿਕਰਮੰਦ ਹੋਇਆ-ਹੋਇਆ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਕੀਰਤਪà©à¨° ਸਾਹਿਬ ਆਇਆ ਤਾਂ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਦਰਵਾਜੇ ਬੰਦ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਨਾ ਵੜਨ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਫਿਰਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਾ ਲਾਇਆ। ਉਹ ਕà©à¨ ਦੇਰ ਧੀਰ ਮੱਲ ਕੋਲ ਰਿਹਾ। ਫਿਰ ਲਾਹੌਰ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗੱਦੀ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਕਰਨ ਦੇ ਜਤਨ ਕੀਤੇ ਪਰ ਸਾਂਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ ਨੇ ਕੋਈ ਮਦਦ ਨਾ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਗà©à¨°à©‚ ਅਤੇ ਗà©à¨°à©‚-ਘਰ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਬਹà©à¨¤ ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗà©à¨°à©‚- ਘਰ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਬਾਰੇ ਬਾਖੂਬੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ। ਅੰਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਤà©à¨° ਗਿਆ। ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਗà©à¨°à©‚- ਘਰ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪà©à©±à¨¤à¨°à¨¾à¨‚ ਨਾਲੋਂ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਪà©à¨°à¨®à©à©±à¨– ਸਮà¨à¨¿à¨† ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਾਸਤੇ ਸਾਨੂੰ ਖਾਸ ਸਾਵਧਾਨੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਪà©à©±à¨¤à¨° ਸà©à¨°à©€ ਹਰਿ ਕà©à¨°à¨¿à¨¶à¨¨ ਜੀ ਨੂੰ ਗà©à¨°à¨—ੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪ ਜੀ ਕੱਤਕਵਦੀ ੯ ਸੰਮਤ ੧à©à©§à©® ਬਿਕਰਮੀ ਨੂੰ ਜੋਤੀ-ਜੋਤਿ ਸਮਾ ਗà¨à¥¤ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਵਿਚ ਅਥਾਹ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਕਈ ਫੌਜਦਾਰ à¨à©‡à¨œà©‡à¥¤ ਉਹ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗà¨à¥¤ ਜਿਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਹੋ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਸà©à¨²à¨¹à©€ ਖਾਨ ਅਤੇ ਸà©à¨²à¨¬à©€ ਖਾਨ à¨à©±à¨ ੇ ਵਿਚ ਡਿੱਗ ਕੇ ਮੌਤ ਦਾ ਗà©à¨°à¨¾à¨¸ ਬਣ ਗਠਸਨ। ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਲਮ ਖਾਂ ਉਮਰਾਵ ਦਸ ਹਜਾਰੀ ਨੂੰ à¨à©‡à¨œà¨¿à¨†à¥¤ ਉਹ ਕੱਚਾ ਮਾਸ ਖਾਣ ਕਰਕੇ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਸੂਲ ਉਠਣ ਕਰਕੇ ਮਰ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਦੂਦੈ ਖਾਂ ਕੰਧਾਰੀ ਨੂੰ ਤੋਰਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਵੈਰੀ ਨੇ ਸà©à©±à¨¤à©‡ ਪਠਨੂੰ ਵੱਢ ਸà©à©±à¨Ÿà¨¿à¨†à¥¤ ਤੀਜੀ ਵਾਰੀ ਨਾਹਰ ਖਾਂ ਨਵਾਬ ਸਹਾਰਨਪà©à¨°à©€à¨ ਨੂੰ à¨à©‡à¨œà¨¿à¨†à¥¤ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਹੈਜ਼ਾ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਸਾਰੇ ਸਰਦਾਰ ਡਰਦੇ ਮਾਰੇ à¨à©±à¨œ ਗà¨à¥¤ ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਸ਼ਿਵ ਦਿਆਲ ਦੀਵਾਨ ਨੂੰ à¨à©‡à¨œà¨¿à¨† ਕਿ ਕਿਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਵੇ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਆ ਕੇ ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਗà©à¨°à©‚ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਪà©à©±à¨¤à¨° ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਨੂੰ ਹà©à¨•à¨® ਕੀਤਾ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਰਾਮ ਰਾਇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਅਸੀਂ ਤੇਰੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਹੋਵਾਂਗੇ। ਔਰੰਗੇ ਤੋਂ ਡਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਤੇਰੀ ਰਸਨਾ ਉੱਤੇ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਿਵਾਸ ਕਰੇਗੀ। ਤੂੰ ਜੋ ਚਾਹੇਂਗਾ ਉਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।” ਸੱਚਮà©à©±à¨š ਉਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਰਿਹਾ। ਪਰ ਉਹ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਸੱਚ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਥਿੜਕ ਗਿਆ। ਗà©à¨°à©‚ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਦਾ ਇਹ ਨਾ ਬਖਸ਼ੇ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਅਪਰਾਧ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਨਾਲੋਂ ਨਾਤਾ ਤੋੜ ਲਿਆ। ਇਹ ਬਚਨ ਵੀ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪੂਰਾ ਨਿà¨à¨¾à¨‡à¨†à¥¤ ਇਸ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕੋਈ ਰਿਆਇਤ ਜਾਂ ਛੋਟ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਸੰਤਾਂ ਮਹਾਂਪà©à¨°à¨–ਾਂ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਵਰਤਾਰਾ ਪà©à¨°à¨—ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:
ਵਰਤਣਿ ਜਾ ਕੈ ਕੇਵਲ ਨਾਮ॥ ਅਨਦ ਰੂਪ ਕੀਰਤਨ੠ਬਿਸà©à¨°à¨¾à¨®à¥¥
ਮਿਤà©à¨° ਸਤà©à¨°à© ਜਾ ਕੈ à¨à¨• ਸਮਾਨੈ॥ ਪà©à¨°à¨ ਅਪà©à¨¨à©‡ ਬਿਨ੠ਅਵਰ੠ਨ ਜਾਨੈ॥
ਕੋਟਿ ਕੋਟਿ ਅਘ ਕਾਟਨਹਾਰਾ॥ ਦà©à¨– ਦੂਰਿ ਕਰਨ ਜੀਅ ਕੇ ਦਾਤਾਰਾ॥
ਸੂਰਬੀਰ ਬਚਨ ਕੇ ਬਲੀ॥ ਕਉਲਾ ਬਪà©à¨°à©€ ਸੰਤੀ ਛਲੀ॥ (ਅੰਗ ੨੯੨)
ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਗà©à¨°à¨®à¨¤à¨¿ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਮਿਸਾਲੀ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਉਕਤ ਚਰਚਾ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇਕ ਚਾਨਣਮà©à¨¨à¨¾à¨°à©‡ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰੇਗੀ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਮਨà©à©±à¨–à©€ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤਾਰ-ਤਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਿੱਜੀ ਸà©à¨†à¨°à¨¥à¨¾à¨‚ ਅਤੇ ਔਲਾਦ ਦੇ ਮੋਹ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਮਹਾਨ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੌਮੀ ਨà©à¨•à¨¸à¨¾à¨¨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਠਕà©à¨ ਦਾਅ ਉੱਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਮਰਿਆਦਾ ਲੀਰੋ-ਲੀਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਸਟਮ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਉੱਤਮ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨° ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜਲੀ ਦੇ ਕੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨° ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਉਸ ਨਾਲ “ਖਸਮ੠ਛੋਡਿ ਦੂਜੈ ਲਗੇ ਡà©à¨¬à©‡ ਸੇ ਵਣਜਾਰਿਆ॥” ਅਤੇ “ਹੰਸਾ ਦੇਖਿ ਤਰੰਦਿਆ ਬਗਾ ਆਇਆ ਚਾਉ॥ ਡà©à¨¬à¨¿ ਮà©à¨ ਬਗ ਬਪà©à©œà©‡ ਸਿਰ੠ਤਲਿ ਉਪਰਿ ਪਾਉ॥” ਵਾਲੀ ਸਾਡੀ ਹਾਲਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੋ ਘਾਤਕ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤ, ਆਪਣੀਆਂ ਜੜà©à¨¹à¨¾à¨‚, ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨° ਨਾਲ ਜà©à©œà¨¨à¨¾ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੱਕੀ ਪਰੰਤੂ ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਤੇ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨°à¨• ਅਧੋਗਤੀ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਸਹੀ ਰਸਤਾ ਆਪਣੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨਾਲ ਜà©à©œà¨¦à¨¿à¨†à¨‚ ਹੋਇਆਂ ਆਪਣੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਸà©à¨šà©‡à¨¤ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰਦਿਆਂ à¨à¨µà¨¿à©±à¨–ਮà©à¨–à©€ ਹੋਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤਥਾ ਸਾਡੇ ਪੈਰ ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਟਿਕੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹà©à©°à¨¦à¨¿à¨†à¨‚ ਸਾਡੇ ਸਿਰ ਅਤੇ ਸੋਚ ਦਾ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਹੋਣਾ ਹੀ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਕਿ ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਲਿਖਾਰੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ- Permanently planted on terafirma and our
Head soaring high in the sky.
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਤੱਥ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗà©à¨°à©‚ ਸਾਹਿਬਾਨ, ਸੰਤਾਂ-ਮਹਾਪà©à¨°à¨¶à¨¾à¨‚, à¨à©±à¨Ÿà¨¾à¨‚ ਅਤੇ ਗà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨–ਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉਚਾਰੀ ਬਾਣੀ, ਜੋ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਗà©à¨°à©°à¨¥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਉਸ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸੰਸਾਰ à¨à¨° ਵਿਚ ਵੱਸ ਰਹੇ ਸਮà©à©±à¨šà©‡ ਸਿੱਖ-ਜਗਤ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀ à¨à¨¾à¨µà©‡à¨‚ ਉਹ ਕਿਤਨਾ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਨੂੰ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਗà©à¨°à©°à¨¥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਦਰਜ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਕਰਨ, ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ, ਇੱਥੋਂ ਤੀਕ ਕਿ ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਦੀ ਲਗ-ਮਾਤਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਸੱਚਾਈ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮà©à©±à¨¢ ਤੋਂ ਹੀ ਪੰਥ-ਦੋਖੀ ਅਤੇ
ਗà©à¨°à¨®à¨¤à¨¿-ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਗà©à¨°à¨¬à¨¾à¨£à©€ ਨਾਲ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਕਰਨ ਲਈ ਜਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ à¨à¨¾à¨µà©‡à¨‚ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਮੂੰਹ ਦੀ ਖਾਣੀ ਪਈ ਹੈ। ਆਧà©à¨¨à¨¿à¨• ਸਮੇਂ ਦੇ ਕà©à¨ ਨਕਲੀ ਅà¨à¨¿à¨®à¨¾à¨¨à©€ ਵਿਦਵਾਨ, ਅਖੌਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਖੋਜੀ, ਤਰਕ ਰਹਿਤ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਡੇਰੇਦਾਰ ਮਨਮਤ ਅਤੇ ਹਉਮੈ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਅਜਿਹੇ ਛੜਯੰਤਰ ਰਚ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗੀ ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਵੀ ਸà©à¨šà©‡à¨¤ ਰਹਿਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਚੋਰਾਂ ਅਤੇ ਡਾਕੂਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਘਰ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਨੂੰ ਸਜੱਗ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨੀ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਘਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਸà©à©±à¨¤à¨¿à¨†à¨‚ ਜਾਂ ਅਵੇਸਲਿਆਂ ਦੇ ਹੀ ਲà©à©±à¨Ÿà©‡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਜਾਗਦਿਆਂ ਵੱਲ ਤਾਂ ਕੋਈ ਤੱਕਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਜਾਂ ਜà©à¨…ਰਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਸਦ ਜਾਗਤ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਘਾਤਕ ਅਤੇ ਕੋà¨à©‡ ਜਤਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਸੌੜੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲਾà¨à¨¾à¨‚ ਹਿੱਤ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਸਮà¨à©Œà¨¤à¨¾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲੋਂ ਉੱਤਮ ਦੱਸਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵੱਲੋਂ, ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਸà©à¨†à¨°à¨¥à¨¾à¨‚ ਹਿੱਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ à¨à©‡à¨–ਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਜਤਨ ਜਾਰੀ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਸਠਨਾਲੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਗੱਲ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਸà©à¨†à¨°à¨¥à¨¾à¨‚ ਲਈ ਸਿੱਖੀ à¨à©‡à¨¸ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਵਿਰੋਧੀਆਂ, ਈਰਖਾਲੂਆਂ, ਪੰਥ-ਦੋਖੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥ-ਠੋਕੇ ਬਣ ਕੇ ਗà©à¨°à¨®à¨¤à¨¿ ਸਿਧਾਂਤ ਉੱਤੇ ਵਾਰਵਾਰ ਹਮਲੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਹਮਲੇ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ à¨à¨µà¨¿à©±à¨– ਵਿਚ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਬਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਨੇਕੀ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੀ ਆਈ ਹੈ। à¨à¨¾à¨µà©‡à¨‚ ਅੰਤ ਨੂੰ“ਕੂੜ ਨਿਖà©à¨Ÿà©‡ ਨਾਨਕਾ ਓੜਕਿ ਸਚਿ ਰਹੀ॥” ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਫ਼ਤਿਹ ਸੱਚ ਅਤੇ ਨੇਕੀ ਦੀ ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਫ਼ਤਿਹ ਦੀ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤à©€ ਲਈ ਢੇਰ ਕà©à¨°à¨¬à¨¾à¨¨à©€à¨†à¨‚ ਦੇਣੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ à¨à¨µà¨¿à©±à¨– ਵਿਚ ਵੀ ਦੇਣੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ। ਇਸ ਲਈ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਚਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮà¨à¨£à¨¾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਚਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਹੋਵੇਗਾ à¨à¨¾à¨µ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਣੀ ਹੋਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ! “ਸ਼ਾਹ ਮà©à¨¹à©°à¨®à¨¦à¨¾ ਅੰਤ ਨੂੰ ਸੋਈ ਹੋਸੀ ਜੋ ਕਰੇਗਾ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਮੀਆਂ।”
ਆਓ! ਗà©à¨°à©‚ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਦਰਸਾਠਅਦà©à©±à¨¤à©€ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਮਾਰਗ ਦੇ ਪਾਂਧੀ ਹੋਈà¨à¥¤ ਧਰਮ ਨਾਲੋਂ ਧੜੇ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਨਾ ਸਮà¨à©€à¨à¥¤ ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਮਹਾਨ ਗà©à¨°à¨®à©à¨– ਜੀਊੜਿਆਂ ਨੇ ਧਰਮ, ਹੱਕ, ਸੱਚ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਠਕà©à¨ ਕà©à¨°à¨¬à¨¾à¨¨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪੱਥ-ਪਰਦਰਸ਼ਕ ਮੰਨੀà¨à¥¤ “ਧਰ ਪਈਠਧਰਮ ਨ ਛੋੜੀਔ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਰਹੱਸ ਨੂੰ ਸਮà¨à©€à¨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਢਾਲੀà¨!
|