ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ, ਲੰਡਨ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਅਤੇ ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ --- à¨à¨¸ à¨à¨² ਵਿਰਦੀ à¨à¨¡à¨µà©‹à¨•à©‡à¨Ÿ |
ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ' ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਿੱਤ ਹੈ। ਇਸ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਿੱਤ 'ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ' ਨੇ ਹੀ ਦਲਿਤ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਰਾਜਸੀ, ਸਮਾਜੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ
ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਮà©à©±à¨¢ ਬੱਨਿਆ ਅਤੇ ਰਾਜ à¨à¨¾à¨— ਵਿੱਚ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਬਣਾਇਆ। 'ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ' ਵਿਚ
ਬੇਸ਼ੱਕ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰਕੂ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੇ
ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਾ ਹੱਕ, ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਪà©à¨°à¨¾à¨‚ਤਿਕ ਵਿਧਾਨ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਵਿਚ
ਆਪਣੇ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à©‡ à¨à©‡à¨œà¨£ ਦਾ ਹੱਕ, ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਮਿਲਟਰੀ ਵਿਚ à¨à¨°à¨¤à©€ ਦਾ ਹੱਕ, ਵਿਦਿਅਕ ਸਹੂਲਤਾਂ
ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰਾਖਵੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਹੋਈਆਂ। ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਪਛਾੜੇ, ਲਤਾੜੇ,
ਦਲਿਤ, ਗà©à¨²à¨¾à¨® ਆਪਣੇ ਦà©à©±à¨–ਾ ਦਰਦਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸà©à¨£à¨¾à¨‰à¨£ ਜੋਗੇ ਹੋà¨à¥¤ ਇਹ ਇਕ ਬਿਨਾ ਖੂਨ
ਖਰਾਬੇ ਦੇ ਅਜਿਹਾ ਇਨਕਲਾਬ ਸੀ ਜੋ ਇਕੱਲੇ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਯੋਗਤਾ, ਲਗਨ, ਤਿਆਗ,
ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਦਕਾ ਵਾਪਰਿਆ, ਜਿਸ ਕਰੋੜਾਂ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਮਨà©à©±à¨–à©€ ਅਧਿਕਾਰ ਹੀ
ਨਹੀ ਲੈ ਕੇ ਦਿੱਤੇ ਬਲਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਮà©à©±à¨¢ ਵੀ ਬੰਨà©à¨¹à¨¿à¨†à¥¤ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਚਿੰਤਕ
ਵਿਦਿਵਾਨ à¨à¨¸ à¨à¨² ਵਿਰਦੀ à¨à¨¡à¨µà©‹à¨•à©‡à¨Ÿ ਦਾ ਖੋਜ à¨à¨°à¨ªà©‚ਰ ਲੇਖ ਛਾਪਣ ਦੀ ਖà©à¨¶à©€ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾ।
23 ਅਕਤੂਬਰ 1928 ਨੂੰ ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਮà©à©°à¨¬à¨ˆ
ਪà©à¨°à¨¾à¨‚ਤਿਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪੂਨਾ ਵਿਖੇ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਲਈ। ਲਾਰਡ ਸਾਈਮਨ ਦੇ
ਪà©à¨°à¨¶à¨¨à¨¾à¨‚ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਅਛੂਤਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆਂ ਨੂੰ
ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਛੂਤ ਹਿੰਦੂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ
ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ। ਅਛੂਤ ਇੱਕ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਜਾਤੀ ਵਰਗ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪੂਰੀ
ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਲਤਾੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇਬਸ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਸਾਰੇ
ਹਿੰਦੂਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਛੇ ਕਰੋੜ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਕੋਲ à¨à©‚ਮੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ,
ਬà©à¨°à¨¾à¨¹à¨®à¨£à¨µà¨¾à¨¦, ਮà©à¨¸à¨²à¨¿à¨®à¨µà¨¾à¨¦ ਅਤੇ ਈਸਾਈਵਾਦ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਦੂਰ ਕੀਤਾ
ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬà©à¨°à¨¾à¨¹à¨®à¨£à¨µà¨¾à¨¦à©€ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੇ ਫਤਵਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ à¨à¨•à¨¤à¨¾
ਖੇਰੂੰ ਖੇਰੂੰ ਹੋ ਚà©à©±à¨•à©€ ਹੈ। ਇਹ ਅੱਧਮੋਠਲੋਕਾਂ ਦੀ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਗੈਰ ਯਕੀਨੀ ਅਤੇ ਬੇਬਸੀ
ਦਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹਨ। ਬà©à¨°à¨¾à¨¹à¨®à¨£à¨¾à¨‚ ਨੇ ਇਸ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ਸਤਾਇਆ,
ਠà©à¨•à¨°à¨¾à¨‡à¨† ਅਤੇ ਦਲਿਤ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਾਸਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਕਰਨ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ
ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੇ ਫਤਵਿਆਂ ਨਾਲ ਸਦਾ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਠਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਵੈਮਾਨ ਪੂਰਨ
ਜਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਾਧਨ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਠਹਨ। ਸਿਆਸੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਬà©à¨°à¨¾à¨¹à¨®à¨£à©€ ਧਰਮ
ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਖੋਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੀ
ਤਰੱਕੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਗà©à¨²à¨¾à¨® ਤਾਂ ਬਣਾਇਆ ਹੀ ਹੈ
ਬਲਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰà©à©±à¨§ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੇ ਇੰਨੀਆ ਸਮਾਜਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ
ਸਿੱਖਿਆ ਸਬੰਧੀ ਬੰਦਸ਼ਾਂ ਲਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ
ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ à¨à¨Ÿà¨• ਰਹੇ ਹਨ।''
ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੂਈ ਦੇ ਨੱਕੇ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਊਂਠਦਾ ਲੰਘ ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਸੰà¨à¨µ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇੱਕ ਮਹਾਰ (ਅਛੂਤ) ਦਾ ਬà©à¨°à¨¾à¨¹à¨®à¨£ ਦੀ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣਾ ਅਸੰà¨à¨µ ਹੈ। ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪੜà©à¨¹à¨•à©‡ ਆਦਿ ਧਰਮ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜ਼ਿਲà©à¨¹à¨¿à¨†à¨‚ ਦੇ ਵਰਕਰਾਂ ਨੇ ਰਾਇਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਸਾਡੀ ਗਿਣਤੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਲਿਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਬੇ-ਇਨਸਾਫੀ ਕਰਦੇ ਹੋਠਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੱਕ ਆਪ ਹੜੱਪ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਹà©à¨¤ ਹੀ ਹੀਣਾ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕà©à©±à¨¤à¨¿à¨†à¨‚ ਬਿੱਲਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ à¨à©ˆà©œà©€ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਨਾ ਅਸੀਂ ਹਿੰਦੂ ਹਾਂ ਨਾ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਸੀਂ ਇਸਾਈ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਆਦਿ ਧਰਮੀ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਕੋਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਤਮਾਮ ਮਨà©à©±à¨–à©€ ਅਧਿਕਾਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਵਾਂਗ ਮਿਲਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਬੈਕਵਰਡ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ 18 ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਅੱਗੇ ਆਪਣੇ ਅਲੱਗ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਰੱਖੀ। ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਨੇ ਪੱਛੜੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਸਾਹਮਣੇ ਉਪਰੋਕਤ ਮੰਗ ਰੱਖਣ ਪà©à¨°à©°à¨¤à©‚ ਪੱਛੜੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾ ਉਸ ਵਕਤ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਪà©à¨°à¨à¨¾à¨µ ਹੇਠਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਅਲੱਗ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਰੱਖ ਸਕੇ। 1935 ਦੇ à¨à¨•à¨Ÿ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੈਕਵਰਡ, ਸ਼ਡੂਲਡਕਾਸਟ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਠਜਾਤੀਆਂ ਦਲਿਤ (ਡੇਪਰਿਸਡ ਕਲਾਲਿਜ਼) ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਲਾਰਡ ਵਿਲੀਅਮ ਦੀ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨à¨—à©€ ਹੇਠ1928 ਵਿੱਚ ਇਕ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਮੇਟੀ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਵਿੱਦਿਅਕ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪੱਛੜੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰੇ। ਤਦ ਮਨੂੰਵਾਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਜੇ ਸਠਦਲਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪੱਛੜੇ ਲਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ 85% ਅਬਾਦੀ,(ਡੇਪਰਿਸਡ ਕਲਾਲਿਜ਼) ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਵੇਗੀ। ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜ à¨à¨¾à¨— ਵਿੱਚ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਵੀ ਇਸੇ ਅਨà©à¨ªà¨¾à¨¤ ਵਿਚ ਮਿਲੇਗੀ। ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਰਾਜ à¨à¨¾à¨— ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸਵਰਨਾਂ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇਗੀ। ਉੱਚ ਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਰਾਜ à¨à¨¾à¨— ਤੇ à¨à¨•à¨¾ ਧਿਕਾਰ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਇੱਕ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ:- ਸਵਰਨਾਂ ਨੇ ਛੂਤ ਡੇਪਰਿਸਡ ਕਲਾਲਿਜ਼ (ਮਜੂਦਾ ਬੈਕਵਰਡ ਲੋਕਾਂ) ਵਿੱਚ ਧੂੰਆ ਧਾਰ ਪà©à¨°à¨šà¨¾à¨° ਕੀਤਾ ਕਿ ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਹਿੰਦੂ à¨à¨°à¨¾ ਹੋ! ਨਾਈਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਤਾਂ ਰਾਜੇ ਹੋ ਰਾਜੇ! ਠਾਕà©à¨°, ਰਾਜਪੂਤ ਹੋ। à¨à¨¿à¨Šà¨°à¨¾à¨‚ ਮਲਾਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਤਾਂ ਕਸ਼ਅਪ ਰਾਜਪੂਤ ਹੋ। ਛੀਂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਤਾਂ ਟਾਂਕ ਕਸ਼ੱਤਰੀ ਹੋ। ਤਰਖਾਣਾਂ, ਲà©à¨¹à¨¾à¨°à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤà©à¨¸à©€ ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ, ਰਾਮਗੜà©à¨¹à©€à¨ ਹੋ। ਸਮà©à©±à¨šà¨¾ ਵਿਸ਼ਵ ਤਾਂ ਤà©à¨¹à¨¾à¨¡à©€ ਹੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਕੰਮ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਉ ਤਾਂ ਸ਼ਰਿਸ਼ਟੀ ਤਹਿਸ਼ ਨਹਿਸ਼ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਘà©à¨®à¨¾à¨°à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਤਾਂ ਪà©à¨°à¨œà¨¾à¨ªà¨¤ ਹੋ। ਸਮà©à©±à¨šà©€ ਪà©à¨°à¨œà¨¾ ਦੀ ਇੱਜਤ ਤà©à¨¹à¨¾à¨¡à©‡ ਹੱਥ ਹੈ। ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਸਮਾਜ ਦਾ ਮਾਨ ਸਨਮਾਨ ਹੋ। ਤà©à¨¹à¨¾à¨¨à©‚à©° ਆਪਣੇ ਨਾਵਾਂ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਰਾਜਪੂਤ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਵਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਫਿਰ ਸ਼ੈਤਾਨੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਤà©à¨¹à¨¾à¨¨à©‚à©° ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਪਿੱਛੇ ਰਾਜਪੂਤ, ਠਾਕਰ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਕਿ ਸਵਰਨ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਅੱਗੇ ਠਾਕà©à¨°, ਰਾਜਪੂਤ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਮਨੂੰਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਇਹ ਸੋਚ ਸੀ ਕਿ ਵਰਣ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਬਣਤਰ ਸਵਰਨ ਤੇ ਅਵਰਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਣੀ ਰਹੇ। ਜੇਕਰ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਬਾਕੀਆਂ ਵਾਂਗ ਠਾਕà©à¨°, ਰਾਜਪੂਤ ਅੱਗੇ ਲਾਉਣਾ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਪਛਾਣ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਠਸਵਰਨ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਵਰਣ-ਵਿਵਸਥਾ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਜੇ ਵਰਣ ਵਿਵਸਥਾ (ਜਾਤ ਪਾਤ) ਹੀ ਨਾ ਰਹੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮਨੂੰਵਾਦੀ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਕਿਹਨਾਂ ਤੇ ਚਲਾਉਣਗੇ? ਉਹ ਖੇਤੀ ਤੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਕਰਾਉਣਗੇ? ਫਿਰ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿਣਗੇ, à¨à¨¾à¨ˆ ਹਮ ਵੀ ਤੋਂ ਠਾਕà©à¨° ਹੈ, ਰਾਜਪੂਤ ਹੈਂ। ਹਮ ਤà©à¨®à¨¹à¨¾à¨°à¨¾ ਕਾਮ ਕਿਉਂ ਕਰੇਂ? ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸਾਰੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੀ ਡਗਮਗਾ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਕੰਮੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਣੀ ਰਹੇ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉ ਕਿ ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਠਾਕà©à¨°, ਰਾਜਪੂਤ ਲਿਖਣਾ ਹੈ। à¨à©‹à¨²à©‡ à¨à¨¾à¨²à©‡ ਬੈਕਵਰਡ ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਸਮà¨à©‡ ਸਵਰਨਾਂ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗà¨à¥¤ ਆਪਣੇ ਜਮ ਪਲ ਦਲਿਤ à¨à¨°à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਸਵਰਨਾਂ ਦੇ ਪਿਛ ਲਗ ਬਣ ਗà¨à¥¤ ਸਵਰਨਾਂ ਬਰਾਬਰ ਠਾਕà©à¨°, ਰਾਜਪੂਤ ਹੋਣ ਦਾ à¨à¨°à¨® ਪਾ ਲਿਆ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਬਥੇਰਾ ਸਮà¨à¨¾à¨‡à¨† ਕਿ à¨à¨¾à¨ˆ ਆਪਾਂ ਤਾਂ ਦਲਿਤ ਹਾਂ, ਦਲਿਤ! ਸਵਰਨਾਂ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਨੂੰ ਸਮà¨à©‹à¥¤ ਇਹ ਆਪਣੇ à¨à¨•à¨¾à¨§à¨¿à¨•à¨¾à¨° ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਆਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਤਾ ਸੰਪਤੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਸਰਦਾਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਤà©à¨¹à¨¾à¨¨à©‚à©° ਸਵਰਨ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਸਮà¨à©‹à¥¤ ਆਪਾਂ ਤਾਂ ਇਸੇ ਮਾਤ à¨à©‚ਮੀ ਦੇ ਜਾਠਆ। ਆਪਣਾ ਹੱਡ, ਮਾਸ, ਖੂਨ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਆਪਾਂ ਬਹà©à¨œà¨¨à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕੇ ਇਹ ਮà©à©±à¨ à©€ à¨à¨° ਲੋਕ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਗੋਂ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਨਿਰੰਕà©à¨¶ ਰਾਜ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹà©à©°à¨¦à©‡ ਹਨ। ਹà©à¨£ ਰਾਜ à¨à¨¾à¨— ਵਿਚ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਲੈਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਹੱਥੋਂ ਨਾ ਗਵਾਉ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਸਠਦਾ à¨à¨²à¨¾ ਹੈ। ਪੱਛੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਇਕ ਨਾ ਸà©à¨£à©€à¥¤ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਗà©à¨®à¨°à¨¾à¨¹ ਹੋ ਗà¨à¥¤ ਜੇ ਪੱਛੜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕੋ ਇੱਕ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਚੌਰਸੀਆਂ ਨੇ ਮਨੂੰਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਠਕੇ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਾਥ ਖੜਨ ਦਾ ਹੋਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪੱਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਮਨੂੰਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਿ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਖਨਊ ਵਿਚ ਫੜਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮੂੰਹ ਕਾਲਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਛਿਤਰਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਜਲੂਸ ਕੱਢਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਸੋਚ ਪਿੱਛੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦੀ ਜà©à¨°à¨°à¨¤ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀ ਬੈਕਵਰਡਾਂ ਮਨੂੰਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਬਹਿਕਾਵੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਕੋਸਿਆ ਕਿ ਤੂੰ ਸਾਨੂੰ ਨੀਚਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਰਿਹਾ। ਬੈਕਵਰਡਾਂ à¨à¨°à¨® ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਵਾਂ ਪਿੱਛੇ ਨਾਈਆਂ ਨੇ ਠਾਕà©à¨°, ਰਾਜਪੂਤ, ਤਰਖਾਣਾਂ, ਲà©à¨¹à¨¾à¨°à¨¾à¨‚, ਫਠਿਆਰਾਂ ਨੇ ਰਾਮਗੜੀਆ, ਛੀਂਬਿਆਂ ਨੇ ਟਾਂਕ ਕਸ਼ੱਤਰੀ, à¨à¨¿à¨Šà¨°à¨¾à¨‚ ਨੇ ਮਹਿਰੇ, ਕਸ਼ਅਪ ਰਾਜਪੂਤ, ਘà©à¨®à¨¾à¨°à¨¾à¨‚ ਨੇ ਪਰਜਾਪਤ ਲਿਖਣਾ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।'' ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਮਨੂੰਵਾਦੀ ਪੱਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਲੰਘਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗà¨à¥¤ ਜਿਉਂ ਹੀ ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਸਰਵੇ ਕਰਕੇ ਗਿਆ, ਸਵਰਨਾਂ ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੂਦਰ ਕਹਿਣਾ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬੈਕਵਰਡ ਫਿਰ ਮਨੂੰਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਨੀਚ ਹੋ ਗà¨à¥¤ ਮਨੂੰਵਾਦੀ ਮਲ ਮਾਰ ਗਠਅਤੇ ਪੱਛੜੇ ਪਛਤਾਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿ ਗà¨à¥¤ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਇਕ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਇਨਸਾਨ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਫਿਰ ਵੀ ਪੱਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਅੰਦੋਲਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ, ਮੈਂ ਇਸ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਾਸਤੇ ਆਪਣੇ ਖੂਨ ਦਾ ਆਖਰੀ ਕਤਰਾ ਵੀ ਵਹਾ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਜੇਕਰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜੀ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪà©à¨°à¨à©‚ਸੱਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਉਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਰਦਾਰੀ ਵੀ ਲੱਦ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ। ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ ਜੋ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਾਸਤੇ ਤਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿੰਦਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਸਾਡੇ ਉਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਾਮਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ। ਅਸੀਂ ਉਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦੇਵਾਂਗੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦ ਨਾ ਹੋਈਠਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਬਰਾਬਰੀ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਮੈਂ ਇਹ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿਆਂਗਾ। ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਪੱਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਸà©à¨à¨¾à¨… ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਸਵਰਨ ਹਿੰਦà©à¨†à¨‚ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੇ à©›à©à¨²à¨®à¨¾à¨‚ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹà©à©°à¨¦à©‡ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਇਕ ਥਾਂ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਵੱਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਉਹ ਥਾਂ ਦੂਰ ਦà©à¨°à¨¾à¨¡à©‡ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਪੱਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਵਾਸਤੇ ਰਿਆਸਤ ਸਿੰਧ ਵਿਚ ਵਸਣ ਲਈ à¨à©Œà¨‚ ਤੇ ਖੇਤੀ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਨਗੇ। ਲੰਡਨ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ, ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ 'ਤੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੋਲਮੇਜ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੀਆਂ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ, ਬਰਤਾਨੀਆ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਜਾਤੀ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à¨§ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋà¨à¥¤ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à¨¿à¨†à¨‚ ਦੀ ਕà©à¨² ਗਿਣਤੀ 89 ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 16 ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à©‡ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਸਨ। 53 à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਡੈਲੀਗੇਟ ਅਤੇ 20 ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à¨§à©€ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਸਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਦੇ ਕੇ ਬà©à¨²à¨¾à¨ ਗਠ13 ਉੱਘੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੂ ਆਗੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਰ ਤੇਜ ਬਹਾਦà©à¨° ਸਪਰੂ, ਸ਼à©à¨°à©€ à¨à¨®, ਆਰ ਜੈਕਰ, ਸਰ ਚਿਮਨ ਲਾਲ ਸੀਤਲਵਾਦ, ਸ਼à©à¨°à©€ ਨਿਵਾਸ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾਮਨੀ ਸਨ। ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨à¨¾à¨‚ ਵਲੋਂ ਸ਼à©à¨°à©€ ਆਗਾ ਖਾਨ, ਸਰ ਮà©à¨¹à©°à¨®à¨¦ ਸ਼ਫੀ, ਸ਼à©à¨°à©€ ਮà©à¨¹à©°à¨®à¨¦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਅਤੇ ਫਜ਼ਲਉਲ ਹੱਕ ਸਨ। ਸਰਦਾਰ ਉੱਜਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à¨—à©€ ਕੀਤੀ। ਡਾਕਟਰ ਬੀ. à¨à¨¸. ਮà©à©°à¨œà©‡ ਹਿੰਦੂ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਦੇ ਅਤੇ ਸ਼à©à¨°à©€ ਕੇ. ਟੀ. ਪਾਲ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਇਸਾਈਆਂ ਦੇ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à©‡ ਸਨ। ਅਲਵਰ, ਬੜੌਦਾ, à¨à©‚ਪਾਲ, ਬੀਕਾਨੇਰ, ਕਸਮੀਰ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਹਾਕਮ, ਸਰ ਅਕਬਰ ਹੈਦਰੀ, ਸਰ ਸੀ. ਪੀ. ਰਾਮਾ ਸਵਾਮੀ ਆਇੰਗਰ ਅਤੇ ਸਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਸਮਾਇਲ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à©‡ ਸਨ। ਸਰ à¨. ਪੀ. ਪਤਰੂ ਅਤੇ ਸ਼à©à¨°à©€ à¨à¨¾à¨¸à¨•à¨° ਰਾਓ ਯਾਦਵ ਨੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕੀਤੀ। ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਅਤੇ ਰਾਓ ਬਹਾਦà©à¨° ਸ਼à©à¨°à©€ ਨਿਵਾਸਨ ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à¨§ ਸਨ। ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਠਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸੀ ਕਿ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à©±à¨§ à¨à©‡à¨œà¨£ ਦਾ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਦੋ ਡੈਲੀਗੇਟ, ਮੈਂ (ਅੰਬੇਡਕਰ) ਅਤੇ ਦੀਵਾਨ ਬਹਾਦਰ ਆਰ. ਸਿਰੀ ਨਿਵਾਸਨ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ à¨à¨¾à¨µ ਸੀ ਕਿ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਕੇਵਲ ਹਿੰਦੂਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਲਕਿ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੇ à¨à¨¾à¨µà©€ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਬੰਧੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰੇ ਦੇ ਹੱਕ ਨੂੰ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਬਾਈਕਾਟ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲੀ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਇਜਲਾਸ 12 ਨਵੰਬਰ 1930 ਨੂੰ ਸਮਰਾਟ ਜਾਰਜ ਪੰਜਵੇਂ ਦੀ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨à¨—à©€ ਹੈਂਠਲੰਡਨ ਵਿਖੇ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਹੋਇਆ। ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਰਹਿਨà©à¨®à¨¾à¨ˆ 'ਚ ਕਈ ਕਮੇਟੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਕਮੇਟੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਮੇਟੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕਮੇਟੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਮà©à©±à¨– ਕੰਮ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਫਿਰਕੂ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਚ ਪੱਛੜੇ ਦਲਿਤਾਂ (ਡੇਪਰਿਸਡ ਕਲਾਲਿਜ਼) ਦੀ ਦਰਦਨਾਕ ਹਾਲਤ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ à¨à¨¾à¨¶à¨£ ਵਿਚ ਕਿਹਾ:- ''ਅਜਿਹੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੀ ਲਾਠਜੋ ਇਹ ਜਾਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਧਨਾਢ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਉਜਰਤ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਅਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਕੰਮ ਦੀਆਂ ਮà©à¨¨à¨¾à¨¸à¨¿à¨¬ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਡੇ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਜਨਤਾ ਦਾ ਖੂਨ ਚੂਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦਲਿਤ ਕਈਆਂ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਬà©à¨°à¨¾à¨ˆà¨†à¨‚ ਦੀ ਚੱਕੀ ਵਿਚ ਪੀਸੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਸਠਕà©à¨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਬà©à¨°à¨¾à¨ˆà¨†à¨‚ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦੇ ਉਂਗਲ ਵੀ ਹਿਲਾਈ ਹੈ? ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ? ਕੀ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ? ਨਹੀਂ! ਅਸਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਪà©à¨°à©€à¨µà¨°à¨¤à¨¨ ਕਰਨੋ ਇਸ ਲਈ ਸੰਕੋਚਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਉੱਚ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਹੈ।'' ਲੰਗੜੀ ਨਹੀਂ ਸੰਪੂਰਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਫਿਰ ਕਿਹਾ, ''ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਸਰਕਾਰ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਾਕਤ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਹੋਵੇ ਜੋ ਇਕ ਮਾਤਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹੀ ਸਠਤੋਂ ਵੱਧ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋਣ। ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਸਰਕਾਰ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ਼ਕਤੀ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਹੋਵੇ ਜੋ ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣ ਕਿ ਲੋਕ ਕੀ ਚਾਹà©à©°à¨¦à©‡ ਹਨ। ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਡੋਮੀਨੀਅਨ ਦਰਜੇ ਦੀ ਮੰਗ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਕਿਹਾ, ''ਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਸਮਾਜ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਇਕ ਪੌੜੀ ਵਾਂਗੂ ਹੈ। (ਸਠਤੋਂ ਉਪਰਲੇ ਡੰਡੇ ਤੇ ਬà©à¨°à¨¾à¨¹à¨®à¨£ ਦੂਜੇ ਤੇ ਕਸ਼ੱਤਰੀ, ਤੀਜੇ ਤੇ ਵੈਸ਼ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਅਰਥਾਤ ਸਠਤੋਂ ਨੀਵਂੇ ਤੇ ਸ਼ੂਦਰ ਬੈਠਾ ਹੈ।) ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਅਪਮਾਨ ਵੀ ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਰਜੇਵਾਰ (ਡੰਡੇਵਾਰ) ਹੀ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ। à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਸਮਾਜ ਦਰਜੇਵਾਰ ਜਾਤਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਦੀਆਂ à¨à¨¾à¨µà¨¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦਾ। ਰਾਜਸੀ ਲਹਿਰਾਂ ਤੇ ਚਾਲਕ 'ਬà©à©±à¨§à©€à¨œà©€à¨µà©€' ਵੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸਵਰਨ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਅਜੇ ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਜਾਤ ਸਨੇਹ ਦੇ ਸੌੜੇ ਹਿੱਤ ਛੱਡੇ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਸਾਡੇ ਦà©à©±à¨– ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਜਦ ਤੱਕ ਸੱਤਾ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆ ਜਾਂਦੀ, ਸਾਡੇ ਦà©à©±à¨– ਦੂਰ ਹੋ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਅਫੋਸਸ ! ਦਲਿਤ ਵਰਗ ਨੇ ਬਹà©à¨¤ ਦੇਰ ਇੰਤਜਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਕੋਈ ਹਮਾਇਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।'' ''ਦਲਿਤ ਵਰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਮਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਬਹਾਨੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਲਈ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿੱਧਰੇ ਵਿਰੋਧੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨਾ ਘਟ ਜਾਣ। ਸਰਕਾਰ ਦà©à¨†à¨°à¨¾ ਮਧੋਲੇ ਹੋà¨, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦà©à¨†à¨°à¨¾ ਲਤਾੜੇ ਹੋਠਅਤੇ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨à¨¾à¨‚ ਦà©à¨†à¨°à¨¾ ਅਣਗੌਲੇ ਕੀਤੇ ਹੋਠਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਵਲà©à¨¹à©‹ ਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਹੀਣ ਅਤੇ ਅਸਹਿ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਮà©à¨•à¨¾à¨¬à¨²à©‡ ਕੋਈ ਉਦਾਹਰਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗੀ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹਾਂ। ਮੈਂ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਪਰ ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਾਥ-ਸਾਥ ਆਪਣੇ ਸਮà©à¨¦à¨¾à¨‡ ਦੀ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਚਾਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹਾਂ।'' ''ਮੈਂ ਤà©à¨¹à¨¾à¨¨à©‚à©° ਹੈਰਾਨੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਪਰ ਕਦੀ-ਕਦੀ ਮੈਨੂੰ ਬੜਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿੰਨੇ à¨à©à¨²à©±à¨•à©œ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਕਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਲੇਕਿਨ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪà©à¨°à¨¤à©±à¨– ਪà©à¨°à¨®à¨¾à¨£ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।'' ਸਾਰੇ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à¨§à¨¾à¨‚ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸà©à¨£à¨¨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੋਲਮੇਜ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ 9 ਕਮੇਟੀਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਬਹà©à¨¤à©€à¨†à¨‚ ਕਮੇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਪਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਸਠਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕੰਮ, ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨°à¨•, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸà©à¨°à©±à¨–ਿਆ ਲਈ, ''ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਘੋਸ਼ਣਾ ਪੱਤਰ,'' ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ, ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼ੀ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਉਪ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਸੀ। 9 ਫਰਵਰੀ 1931 ਨੂੰ ਗੋਲਮੇਜ ਕਾਨਫਰੰਸ ਖਤਮ ਹੋਈ। 27 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਬੰਬਈ ਪਹà©à©°à¨šà©‡à¥¤ ਲੋਕਾਂ ਨੇ, ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਮਸੀਹਾ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਹ ਕà©à©±à¨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਠਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ, ਇਹ ਸਮਾਂ ਚà©à©±à¨ª ਚਾਪ ਬੈਠਣ ਦਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਗੋਲਮੋਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੂਜੀ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਜà©à¨²à¨¾à¨ˆ 1931 ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਡਾ, ਅੰਬੇਡਕਰ, ਸਰ ਤੇਜ ਬਹਾਦਰ ਸਪਰੂ, ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ, ਸਰੋਜਨੀ ਨਾਇਡੂ, ਗਾਂਧੀ ਜੀ, ਮਿਰਜਾ ਇਸਮਾਈਲ, ਮà©à¨¹à©°à¨®à¨¦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਵਾਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਨਾਮ, ਸਟਰਕਚਰਲ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਹ ਬੜੇ ਫ਼ਕਰ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸੇ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਰਨਾ ਸੀ। 6 ਅਗਸਤ 1931 ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪà©à¨°à¨—ਟ ਕੀਤੀ। 14 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਸਰਵ ਸ਼à©à¨°à©€ ਦੇਵ ਰਾਓ ਨਾਇਕ, ਸ਼ਿਵਤਾਰਕਰ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨, ਬਾਬੂ ਰਾਓ ਗਾà¨à¨•à¨¬à©œ ਅਤੇ ਕਦਰੇਕਰ ਨਾਲ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ, ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਮਨੀ à¨à¨µà¨¨ ਪਹà©à©°à¨šà©‡à¥¤ ਦੋਹਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਚੱਲਿਆ:- ਗਾਂਧੀ ਜੀ: ''ਮੈਂ ਸà©à¨£à¨¿à¨† ਹੈ ਕਿ ਤà©à¨¹à¨¾à¨¨à©‚à©° ਮੇਰੇ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਕà©à¨ ਗਿਲੇ ਸ਼ਿਕਵੇ ਹਨ। ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਜੰਮੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਾਓ ਜਦੋਂ ਦਾ ਮੈਂ ਅਛੂਤ-ਮਸਲੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਬੜੀ ਮà©à¨¶à¨•à¨² ਨਾਲ ਮੈਂ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮੰਚ ਉੱਪਰ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਤਾਂ 25 ਲੱਖ ਰà©à¨ªà¨¿à¨† ਵੀ ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ à¨à¨²à©‡ ਲਈ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਸਮਠਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਫਿਰ ਵੀ ਮੇਰਾ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹੋ?'' ਅੰਬੇਡਕਰ: ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ 25 ਲੱਖ ਰà©à¨ªà¨¿à¨†, ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ à¨à¨²à©‡ ਲਈ ਖਰਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਬਲਕਿ ਫਜ਼ੂਲ ਗà©à¨†à¨‡à¨† ਹੈ। à¨à¨¨à©‡ ਧੰਨ ਨਾਲ ਮੈਂ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ਕਾਇਆ ਪਲਟ ਸਕਦਾ ਸਾਂ। ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਨ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਖਾਦੀ ਪਹਿਨਣ ਵਾਂਗ, ਛੂਤ-ਛਾਤ ਨਾ ਮੰਨਣ ਵਰਗੀ ਸ਼ਰਤ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ, ਕਾਂਗਰਸ, ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਮà©à¨•à¨¾à¨¬à¨²à©‡, ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਅੰਗਰੇਜੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ। ਕੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਿਲ, ਅਛੂਤਾਂ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਹà©à¨£ ਅਸੀਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾਵਾਂ ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖਣ ਦੀ ਬਜਾà¨, ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਆਤਮ-ਬਲ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਕਾਂਗਰਸ ਸਾਡੇ ਮà©à¨•à¨¤à©€-ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਿਉਂ ਕਰਦੀ ਹੈ? ਮੈਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਦà©à¨°à©‹à¨¹à©€ ਕਿਉਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ? ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮਾਤà©à¨°-à¨à©‚ਮੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਹਿ ਸਕਾਂ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ: ਵਿੱਚੋਂ ਟੋਕਦੇ ਹੋà¨, ਤà©à¨¹à¨¾à¨¡à©€ ਮਾਤà©à¨°-à¨à©‚ਮੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਗੋਲ ਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਤà©à¨¹à¨¾à¨¡à©‡ ਕੰਮ ਦੀ ਜੋ ਰਿਪੋਰਟ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ ਕਿ ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਇਕ ਮਹਾਨ ਦੇਸ਼ à¨à¨—ਤ ਹੋ। ਅੰਬੇਡਕਰ: ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਕà©à¨¤à©‡, ਬਿੱਲੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬੱਦਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਕਿਵੇਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਅਸੀਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਤਿੱਪ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪੀ ਸਕਦੇ। ਕੋਈ ਵੀ ਅਣਖੀ ਦਲਿਤ ਇੱਸ ਮਾਤਰ à¨à©‚ਮੀ ਤੇ ਫਖਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਅਸੀਂ ਸੜਕ ਤੇ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦੇ। ਅਸੀਂ ਖੂਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਪੀ ਸਕਦੇ। ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਮੰਨੀਠਕਿ ਇਹ ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਜà©à¨¦à©‡ ਹੱਕ ਮੰਗਣ ਤੇ ਗੱਦਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਖਾਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪਿੱਤਾ à¨à©à©±à¨–ਿਆਂ ਨੂੰ ਮੰਗਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ : ਇਹ ਕੀ ਤਮਾਸ਼ਾ ਹੈ? ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨, ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਮà©à¨•à¨¾à¨¬à¨²à©‡, ਕੋਹਾਂ ਅੱਗੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਗੋਲ ਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨à¨¾à¨‚ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਸਹਿਮਤ ਹੋਈ। ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਕੋਈ ਉਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੇ ਅਛੂਤਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਸà©à¨°à©±à¨–ਿਆ ਅਤੇ ਵਸੋਂ ਦੇ ਅਨà©à¨ªà¨¾à¨¤ ਨਾਲ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à¨—à©€ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਮੰਨੀ ਦਲਿਤਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਠਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ। ਤà©à¨¹à¨¡à©€ ਕੀ ਰਾਠਹੈ? ਗਾਂਧੀ ਜੀ : ਮੇਂ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਦੇ ਵਿਰà©à©±à¨§ ਹਾਂ। ਇਹ ਤਾਂ ਆਤਮ ਘਾਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਅੰਬੇਡਕਰ: ਉੱਠਦੇ ਹੋà¨, ਤà©à¨¹à¨¾à¨¡à©€ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰਾਠਲਈ ਧੰਨਵਾਦ। ਅਸੀਂ ਚਲਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨਤੀਜੇ ਤੇ ਪਹà©à©°à¨šà¨¿à¨†à¨‚ ਦੋ ਚੋਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇਹ ਗੱਲਬਾਤ, ਗੰà¨à©€à¨° ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ। ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਇਜਲਾਸ 7 ਸਤੰਬਰ 1931 ਨੂੰ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਹੋਇਆ। ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਲੋਂ ਥਾਪੀਆਂ ਕਮੇਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸੀ। 15 ਸਤੰਬਰ 1931 ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਫੈਡਰਲ ਸਟਰਕਚਰ ਕਮੇਟੀ ਵਿਚ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਸà¨à¨¨à¨¾à¨‚ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਹਿੱਤਾਂ ਅਤੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à¨—à©€ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਮà©à©±à¨šà©‡ ਦੇਸ਼ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੇ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à©‡ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਹਿੰਦੂ, ਮà©à¨¸à¨²à¨¿à¨®, ਸਿੱਖ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਕਰਾਂਗਾ।'' ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿ ਕੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਦਲਿਤਾਂ ਵਿਰà©à©±à¨§ ਖà©à¨²à©±à¨® ਖà©à©±à¨²à©à¨¹à¨¾ ਲੜਾਈ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, ''ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਠਦਾਅਵੇ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕਿ ਉਹ ਸਮà©à©±à¨šà©‡ ਦਲਿਤਾਂ ਵਲੋਂ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਤਾਂ ਹਿੰਦੂਇਜ਼ਮ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਕੀਮਤ ਤੇ ਮੰਨਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਦਰੇਗ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਦਲਿਤ ਈਸਾਈ ਜਾਂ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨ ਹੋ ਜਾਣ, ਪਰ ਮੈਂ ਹਿੰਦੂਇਜ਼ਮ ਤੇ ਇਹ à¨à¨¾à¨£à¨¾ ਕਿ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਫਾਕੜਾ ਹੋ ਜਾਣ, ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਜੋ ਲੋਕ ਦਲਿਤਾਂ ਵਾਸਤੇ ਰਾਜਸੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਉਹ ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਸਮਾਜ ਕਿਵੇਂ ਉਸਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਪੂਜੇ ਜੋਰ ਨਾਲ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਨੂੰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਹੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕਰਨੀ ਪਈ ਤਾਂ ਮੈ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾ ਕੇ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਾਂਗਾ।'' 1 ੧. 4r. 2aba Saheb 1mbedkar, Writings and Speeches, Vol. 99nd, P-੬੬੠ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਵਲੋਂ ਪੱਛੜੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਦੀ ਖਬਰ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਫੈਲ ਗਈ। ਦਲਿਤਾਂ ਵਿਚ ਗਮ ਅਤੇ ਗà©à©±à¨¸à©‡ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਦਾ ਦਲਿਤਾਂ ਵਲੋਂ ਤਿੱਖਾ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨•à¨°à¨® ਹੋਇਆ। ਸà©à¨°à©€ à¨à¨®.ਸੀ. ਰਾਜਾ ਦੀ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨à¨—à©€ ਹੇਠਗà©à©œà¨—ਾਉਂ ਵਿਖੇ ਹੋਠਕà©à©±à¨² ਹਿੰਦ ਦਲਿਤ ਵਰਗ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਅਜਲਾਸ ਵਿਚ ਸà©à¨°à©€ ਰਾਜਾ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਨੂੰ à¨à©‚ਠਾ ਅਤੇ ਬੇ ਅਰਥ ਕਿਹਾ। ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੇ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਦà©à¨°à¨¿à¨¶à¨Ÿà©€à¨•à©‹à¨£ ਦੀ ਪà©à¨°à©›à©‹à¨° ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ। ਤਿੱਲੀਵੇਲੀ ਰੋਬਰਟ-ਸਲ (ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ), ਲਾਇਲਪà©à¨° (ਪੰਜਾਬ ਹà©à¨£ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਕਰਨਾਲ (ਹà©à¨£ ਹਰਿਆਣਾ) ਚਿੰਦਬਰਮ, ਕਾਲੀ ਕੱਟ ਅਤੇ ਬੇਲ ਗਾਂਵ, ਧਰਵਾਰ, ਨਾਸਿਕ (ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ) ਹà©à¨—ਲੀ (ਬੰਗਾਲ) ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ (ਗà©à¨œà¨°à¨¾à¨¤) ਟà©à¨Ÿà©€à¨•à©‹à¨°à¨¿à¨¨, ਕੋਲੰਬੂ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ਤੇ à¨à¨¾à¨°à©€ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਹੋਈਆਂ ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਵਿਚ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਪà©à¨°à©›à©‹à¨° ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਮà©à©±à¨šà©‡ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਪà©à¨°à¨•à¨¾à¨¶à¨¤ ਹੋà¨, ਜਲਸੇ ਕੀਤੇ ਗਠਅਤੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਗà¨! ਲਾਹੌਲ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਉੱਘੇ ਦਲਿਤ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਂà¨à¨¾ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ : ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜਾਣ ਬà©à©±à¨ ਕੇ à¨à©à©±à¨–ਾ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਜਿਸ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਹ ਵਰਤ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਕੋਰੜਾਂ ਦਲਿਤ à¨à©à©±à¨–ੇ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਤੇ à¨à¨°à©‹à¨¸à¨¾ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਵਲà©à¨¹à©‹à¨‚ ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਦੀ ਖ਼ਬਰ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਦੀ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਫੈਲ ਗਈ। ਅਛੂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗà©à¨²à¨¾à¨®à©€ ਦੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ਟà©à©±à¨Ÿ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਅਛੂਤ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਅਤੇ ਮà©à¨œà¨¾à¨¹à¨°à©‡ ਕੀਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ à¨à©‚ਠਾ ਅਤੇ ਫਰੇਬੀ ਤੱਕ ਕਿਹਾ। ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। 24 ਅਕਤੂਬਰ 1931 ਨੂੰ ਆਕਸਫੋਰਡ ਵਿਖੇ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦਿਆਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਮੈਂ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਦੇ ਇਸ ਲਈ ਵਿਰà©à©±à¨§ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜà©à¨¦à¨¾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉੱਚੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾੜਾ ਵਧ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਵਰਨ ਹਿੰਦੂ ਅਛੂਤਾਂ ਦਾ ਜੀਣਾ ਦà©à¨à¨° ਕਰ ਦੇਣਗੇ। ਇਸ ਲਈ ਅਛੂਤਪਨ ਸਦੀਵੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ।'' ਡਾਕਟਰ ਮà©à©°à¨œà©‡ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਮੈਂ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਕੌਮ ਨਾਲੋਂ ਜà©à¨¦à¨¾ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਕਦਾਚਿਤ ਨਹੀਂ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਅਛੂਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਿੰਦੂ ਜਾਤੀ ਤਾਹੀਓਂ ਜੀਵਤ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਂà¨à©€à¨†à¨‚ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਜਦ ਤੱਕ ਅਛੂਤ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹਿਣਗੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਉੱਨਤੀ ਕਰਦਾ ਰਹੇਗਾ ਪਰ ਜੇਕਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਗਠਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨਾਲੋਂ ਜà©à¨¦à¨¾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਾਸਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਸà©à¨¨à©‡à¨¹à¨¾ ਹੋਵੇਗਾ।'' ਲਾਰਡ ਲੋਥੀਅਨ ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਆਗਮਨ ਦੂਜੀ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਛੇਤੀ ਮਗਰੋਂ ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਕà©à©±à¨ ਰੱਦੋਬਦਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ à¨à©‡à¨œà©€ ਜਿਸਨੂੰ ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ ਕਮੇਟੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮà©à©±à¨–à©€ ਹਾਊਸ ਆਫ਼ ਲਾਰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਲਾਰਡ ਲੋਥੀਅਨ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਲੋਥੀਅਨ ਕਮੇਟੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਮੇਟੀ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸੂਬੇ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਕੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ, ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨, ਈਸਾਈ ਅਤੇ ਅਛੂਤ ਜਾਤੀ ਦੇ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à¨¿à¨†à¨‚ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਕੇ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈਣ ਆਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪੰਡਿਤ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ, à¨à¨¾à¨ˆ ਪਰਮਾ ਨੰਦ ਅਤੇ ਲਾਲਾ ਬਾਲ ਮà©à¨•à©°à¨¦ ਪà©à¨°à©€ ਨੂੰ ਮੈਂਬਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨à¨¾à¨‚ ਵੱਲà©à¨¹à©‹à¨‚ ਸ਼à©à¨°à©€ ਮà©à¨¹à©°à¨®à¨² ਅਲੀ ਅਤੇ ਸ਼à©à¨°à©€ ਸ਼ੋਕਤ ਅਲੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਸ. ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ. ਸੰਦà©à¨° ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ, ਈਸਾਈਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮਿਸ ਚੇਟਰਕ ਅਤੇ ਅਛੂਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਮੈਂਬਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ ਕਮੇਟੀ ਸੂਬਾ ਬਿਹਾਰ ਗਈ। ਬਿਹਾਰ ਪà©à¨°à¨¾à¨‚ਤ ਵਿੱਚ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ ਹੋਇਆ। ਅਛੂਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਵਖਰੇ ਚੋਣ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਦੀ ਪà©à¨°à©›à©‹à¨° ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ। ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਬੈਠਕ ਵਾਇਸਰਾਠਲਾਰਡ ਵਲਿੰਗਡਨ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਵਿਖੇ ਹੋਈ। ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਬਾਈਕਾਟ ਕਰਨ ਜਾਂ ਬਾਈਕਾਟ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਉਣ ਨੂੰ ਹਿੰਦ ਦੰਡਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਕੰਮ 1 ਮਈ 1932 ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਇਹ ਤਜ਼ਵੀਜ਼ ਮਨ ਗਈ ਕਿ ਛੂਆ-ਛਾਤ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਖਰੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਅਸਲੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਰਥਾਤ ਅਮਲੀ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਛੂਤ ਆਗੂ à¨à¨®. ਸੀ. ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂ ਸà¨à¨¾ ਦਾ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਲਾਲਚ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਪਾਸ ਵਿਕ ਗਿਆ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਅਛੂਤਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠਵਿੱਚ ਛà©à¨°à¨¾ ਮਾਰਨ ਵਾਸਤੇ 'ਰਾਜਾ-ਮà©à©°à¨œà©‡' ਪੈਕਟ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ ਪਰ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸ ਗੱਠਜੋੜ ਨੂੰ ਵੀ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਰਾਜਾ-ਮà©à©°à¨œà©‡ ਇੱਕ ਫਰਜੀ ਸਮà¨à©Œà¨¤à¨¾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ ਕਮੇਟੀ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਤਦ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਪà©à¨°à¨à¨¾à¨µà¨¿à¨¤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਨਾਵਟੀ ਅਛੂਤ ਆਗੂਆਂ ਕੋਲੋਂ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਲਸੇ ਕਰਵਾਠਸਨ। ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਵਿੱਚ ਮਤੇ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਹਿੰਦੂ ਅਖਬਾਰ ਮਨਘੜਤ ਅਤੇ ਬੇਹੂਦਾ ਖਬਰਾਂ ਛਾਪ ਛਾਪ ਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਜà©à¨Ÿà©‡ ਹੋਠਸਨ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੀ ਚਾਲ ਚੱਲੀ। ਉਹ ਲੋਥੀਅਨ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਅੰਗੇਰਜ਼ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਅਛੂਤਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਠਜੋ ਹਿੰਦੂ ਜਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕੱਪੜੇ ਪà©à¨† ਕੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖੜà©à¨¹à©‡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਡਰਾ ਧਮਕਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਕਹਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਅਛੂਤ ਨਹੀਂ ਸਮà¨à¨¦à¨¾à¥¤ ਉਹ ਸà©à¨–à©€ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਇਸ ਸਾਜਿਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਅਸਫਲ ਬਣਾਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਆਦਿ ਧਰਮ ਮੰਡਲ ਨੇ ਬਾਬੂ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਮà©à¨—ੋਵਾਲੀਆ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਜਬਰਦਸਤ ਅੰਦੋਲਨ ਕੀਤਾ। ਸੰਤ ਬà©à¨°à¨¹à©±à¨® ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਵਰਤ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ। ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਬੰਦ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ। ਉਹਨਾਂ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬਡਕਰ ਨੂੰ ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਸੱਚਾ ਆਗੂ ਕਿਹਾ। ਸਵਾਮੀ ਅਛੂਤਾ ਨੰਦ ਨੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ''ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਇਹ ਵਰਤ ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਪà©à©°à¨—ਰਦੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਸà©à©±à¨Ÿà¨£ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਾਂà¨à©‡ ਚੋਣ ਖੇਤਰ ਮੰਨਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਹਿੰਦੂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਕਿੱਥੇ ਸਨ ਜਦ ਨਾਸਿਕ ਮੰਦਰ ਮੋਰਚੇ ਸਮੇਂ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਕà©à©±à¨Ÿà¨¿à¨† ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹà©à¨£ ਹਿੰਦੂ ਢੋਂਗੀਆਂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅਛੂਤਾਂ ਵਾਸਤੇ ਖੋਲà©à¨¹ ਰਹੇ ਸਨ।'' ਸ਼à©à¨°à©€ ਮਨੂੰ ਸਵਾਮੀ ਪਿੱਲੇ ਨੇ ਉਟਾਕਮੰਡ ਵਿਖੇ ਡੀਪਰੈਸਡ ਕਲਾਸਿਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ''à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੇ ਅਛੂਤ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ à©›à©à©±à¨²à¨® ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣੇ ਹੋਠਹਨ। ਹà©à¨£ ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਕà©à©±à¨ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ à¨à¨²à¨¾à¨¨ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਵਰਤ ਜà©à¨²à¨® ਨੂੰ ਬੜਾਵਾ ਦੇਣ ਵਜ਼ੋਂ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਨੂੰ ਘà©à¨¸à©‡à©œ ਕੇ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਕਲੰਕਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।'' ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ, ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਨੇ ਪੱਛੜੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਸਬੰਧੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕਮੇਟੀ ਮੋਹਰੇ ਦੋ ਮੈਮੋਰਿੰਡਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਦੋਵੇਂ ਮੈਮੇਰਿੰਡਮਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਇਸ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਹੈ। ਬੇਸਹਾਰੇ, ਨਿਮਾਣੇ ਤੇ ਨਿਤਾਰੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਬਰਾਬਰਤਾ ਦੇ ਮੌਕੇ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਪੱਛੜੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ਇਹ ਹਾਲਤ ਗਰੀਬੀ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਪà©à¨°à¨–à©€ ਵਗਾਰੀ ਕਿੱਤਿਆਂ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਦਲਿਤਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਮੰਨ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਉੱਥਾਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਨਿਸਟਰ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਦੇਖ à¨à¨¾à¨² ਕਰੇ। ਹਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤ ਵੈਲਫੇਅਰ ਬਿਊਰੋ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਦਲਿਤ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਸਕੀਮਾਂ ਬਣਾ ਸਕਣ ਇਸ ਲਈ ਕੈਬੀਨੇਟ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਨà©à¨®à¨¾à¨‚ਇੰਦਗੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਦੂਜੇ ਮੈਮੋਰੈਂਡਮ ਵਿੱਚ ਮà©à©±à¨– ਤੌਰ ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਮੰਡਲਾਂ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਬਾਦੀ ਦੇ ਅਨà©à¨ªà¨¾à¨¤ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à¨—à©€ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ। ''ਮੈਮੋਰੰਡਮ ਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਸੰਘੀ ਸ਼ਾਸ਼ਨ ਪà©à¨°à¨£à¨¾à¨²à©€ ਸੰਮਤੀ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਹੋਇਆ। ਅੰਤ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਹੋਇਆ ਕਿ 80 ਜਾਂ 90 ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¶à¨¤ ਸੀਟਾਂ ਅਲੱਗ ਚੋਣ ਖੇਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ à¨à¨°à©€à¨† ਜਾਣ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਆਮ ਚà©à¨£à¨¾à¨µ ਦà©à¨†à¨°à¨¾à¥¤ ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ 5 ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¶à¨¤ ਸੀਟਾਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸà©à¨°à©±à¨–ਿਅਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਹੋਇਆ।'' ''ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਅਤੇ ਦਲਿਤ ਵਰਗ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਜੋਰ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਾ ਮੰਨੀਆ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਆਜ਼ਾਦ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਲਈ ਬਨਣ ਵਾਲੇ ਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਪà©à¨°à¨µà¨¾à¨¨à¨—à©€ ਨਹੀਂ ਦੇਣਗੇ।'' 4hananjay Keer, 4r. 1mbedkar Life and Mission, Page. ੧੫੪ 6 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਇੱਕ ਮਤਾ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਕਾਂਗਰਸ ਜਨਤਾ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹਿੰਸਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ (ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨਹੀਂ) ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਪà©à¨°à¨šà¨¾à¨° ਕਰੇਗੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜਾਇਜ਼ ਕਾਰਨ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਣ। ''.... ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰੀà¨à¥¤ ਇਹੋ ਕà©à¨°à¨¾à¨‚ਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਆਧਾਰ ਤੇ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।'' ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ ਮà©à¨°à¨¦à¨¾à¨¬à¨¾à¨¦ ਨਾਅਰੇ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੰਚ ਤੋਂ ਇਹ ਨਾਅਰਾ ਲਾਉਣਾ ਬੰਦ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। (ਨਹਿਰੂ, ਚੋਣਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ (ਹਿੰਦੀ) 46, ਸਫਾ 448) à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਦੀ à¨à©‚ਮਿਕਾ ਉੱਪਰ ਵਾਇਸਰਾਠਬਹà©à¨¤ ਖà©à¨¶ ਸੀ। 28 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਰਾਜ ਸਕੱਤਰ ਸੇਮੂਅਲ ਰੋਅਰੇ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ, ''ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ ਵਾਲਾ ਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤਿਆਰ ਵੇਖੋਗੇ ਜਿਹੜਾ ਇੱਕ ਸੰਤੋਸ਼ਜਨਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ... ਉਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਰà©à¨•à¨¾à¨µà¨Ÿ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਉਹ ਸਾਡੀ ਮੱਦਦ ਹੀ ਕਰੇਗਾ।'' (ਬਰਾਊਨ, ਗਾਂਧੀ à¨à¨‚ਡ ਸਿਵਲ ਡਿਸਓਬੀਡਿà¨à¨‚ਸ, ਸਫਾ 239) ''18 ਅਗਸਤ 1932 ਈ. ਨੂੰ ਮੈਕਡੋਨਾਲਡ ਦੇ ਕਮਿਊਨਲ ਅਵਾਰਡ ਦੇ à¨à¨²à¨¾à¨¨ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ਤ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀ ਚà©à¨£à©€ ਹੋਈ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à©±à¨§à¨¤à¨¾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਜੇ ਉਸ ਨੇ ਨਾ ਬਦਲਿਆ ਤਾਂ ਉਹ 20 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ ਵਰਤ 'ਤੇ ਬੈਠਜਾਵੇਗਾ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ 'ਅਛੂਤ' ਵੀ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨ ਗà©à©°à¨¡à¨¿à¨†à¨‚ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ ਤੇ ਉੱਚੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਣਗੇ।''(ਕà©à¨²à©ˆà¨•à¨Ÿà¨¿à¨¡ ਵਰਕਸ ਆਫ ਗਾਂਧੀ (ਹਿੰਦੀ) 50, ਸਫਾ 479) ਕਮਿਉਨਲ à¨à¨µà¨¾à¨°à¨¡ 17 ਅਗਸਤ 1932 ਨੂੰ ਬà©à¨°à¨¿à¨Ÿà¨¿à¨¶ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 'ਕਮਿਉਨਲ à¨à¨µà¨¾à¨°à¨¡' ਫਿਰਕੂ ਫੈਸਲਾ ਸà©à¨£à¨¾ ਦਿੱਤਾ। ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨, ਸਿੱਖ ਇਸਾਈਆਂ ਵਾਂਗ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮੰਨਦੇ ਹੋà¨, ਅਲੱਗ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à¨§à©€ ਚà©à¨£à¨¨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਅਤਿ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵੱਖ ਚੋਣ ਖੇਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à¨§à©€ ਚà©à¨£à¨¨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਨਕਸ਼ੇ ਦੇ ਦਿੱਸੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦਲਿਤਾਂ ਲਈ ਅਲੱਗ ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰ ਦਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਸਖਤ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿਚ ਤਰਮੀਮ ਕਰੇ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਅਧਿਕਾਰ ਵਾਪਸ ਲਵੇ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਯਰਵਦਾ ਜੇਲà©à¨¹ ਵਿਚੋਂ ਧਮਕੀ à¨à¨°à¨¿à¨† ਪੱਤਰ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਮੰਤਰੀ ਮੈਕਡਾਨਲਡ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਆਜ਼ਾਦ ਚੋਣ ਅਧਿਕਾਰ ਵਾਪਸ ਨਾ ਲਠਗਠਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪà©à¨°à¨¾à¨£à¨¾à¨‚ ਦੀ ਬਾਜੀ ਲਗਾ ਦਿਆਂਗਾ। ਇੰਨਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਅਲੱਗ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮਰਨ ਵਰਤ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਸਾਰ à¨à¨° ਦੇ ਲੋਕ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਇਸ ਧਮਕੀ ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਸਨ। ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਮੰਤਰੀ ਰੈਮਜੋ ਮੈਕਡਾਨਲਡ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਦਲਿਤਾਂ ਵਿਰà©à©±à¨§ ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਖਤਰਨਾਕ ਕਦਮ ਨਾ ਚà©à©±à¨•à¨£à¥¤ ਉਹਨਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ, ''ਤà©à¨¸à©€à¨‚ (ਗਾਂਧੀ ਜੀ) ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹੋ?'' ਪਰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਗà©à¨²à¨¾à¨®à©€ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਈ ਅਜ਼ਾਦੀ ਪà©à¨°à©‡à¨®à©€à¨†à¨‚ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੂੰ ਫਿਟਕਾਰਾਂ ਪਾਈਆਂ ਕਿ ਖà©à©±à¨¦ ਤਾਂ ਅਜ਼ਾਦੀ ਚਾਹà©à©°à¨¦à©‡ ਹੋ ਪਰ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਮà©à¨•à¨¤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੋ। ਕਿਸੇ ਅਪੀਲ ਅਤੇ ਦਲੀਲ ਦਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਤੇ ਕੋਈ ਪà©à¨°à¨à¨¾à¨µ ਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਰਤ ਰੱਖ ਹੀ ਲਿਆ। ਵਰਤ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ : ''ਮੇਰਾ ਇਹ ਵਰਤ ਦਲਿਤਾਂ ਵਾਸਤੇ ਵੱਖਰੇ ਚੋਣ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਰà©à©±à¨§ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮੈਨੂੰ ਖਿਮਾ ਕੀਤਾ ਜਾਠਤਾਂ ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਇੱਸ ਮੂਰਖਤਾ ਤੋਂ ਜਗਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।'' ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਮਰਨ ਵਰਤ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਦੇਸ਼ ਹਿੱਲ ਗਿਆ ਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਪਿੱਛੇ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਸਮਰਥਨ ਲਈ ਖੜà©à¨¹à¨¾ ਹੋ ਗਿਆ। ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਪਿੱਛੇ ਜਿਵੇਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੱਖਾਂ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਜੇਲà©à¨¹ ਜਾਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹਨ, ਇਵੇਂ ਹੀ ਫਾਂਸੀ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋਣਗੇ, ਪਰ ਉਹ ਲੜਦੇ ਹੋà¨, ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਰਨਗੇ ਜਦ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਯਤਨ ਬੇ ਅਰਥ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਸà©à©±à¨– ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮà©à¨¸à©€à¨¬à¨¤à¨¾à¨‚ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣੇਗੀ। ਸਿਰਫ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਦਿ ਧਰਮ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਮੋਢੀ ਬਾਬੂ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਮà©à¨—ੋਵਾਲੀਆ ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਮਰਨ ਵਰਤ ਰੱਖਿਆ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸਮà©à©±à¨šà©‡ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਥਿਤੀ ਤਣਾਅ ਪੂਰਬਕ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਕ ਬਿਆਨ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, ''ਜੇਕਰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਾਸਤੇ ਮਰਨ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹੱਕੀ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਇਕ ਦà©à©±à¨–ਦਾਈ ਹੈਰਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧ ਲਈ ਚà©à¨£à¨¿à¨† ਹੈ। ਫਿਰਕੂ ਫੈਸਲੇ ਰਾਹੀਂ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਇਸਾਈਆਂ, ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨à¨¾à¨‚, ਸਿੱਖਾਂ, ਯੂਰਪੀ ਅਤੇ à¨à¨‚ਗਲੋ ਇੰਡੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵੱਖਰੇ ਚੋਣ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਗਠਹਨ ਪਰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਜੇਕਰ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਚੋਣ ਖੇਤਰ ਦੇਣ ਨਾਲ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵੰਡ ਨਹੀਂ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਤਾਂ ਫਿਰ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਚੋਣ ਖੇਤਰ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਨਾਲ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਵੀ ਵੰਡ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸà¨à¨¨à¨¾à¨‚ ਦਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਵਲੋਂ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰਨਾ ਇਹ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹà©à©°à¨¦à©‡à¥¤ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ 'ਚ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਵੀ ਰਹੇ ਹਨ।'' ''ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਪà©à¨°à©€à¨µà¨°à¨¤à¨¨ ਕਰਕੇ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨ ਜਾਂ ਇਸਾਈ ਬਣਨ ਲਈ ਤਾਂ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਠਪà©à¨°à©°à¨¤à©‚ ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ ਅਲੱਗ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਨਾ ਹੋà¨à¥¤'' 4r. 4. R. Jatav, 4r. 1mbedkar@s role in National Movement, P-੯੯ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਿਨ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਦਿਨ ਵਿਗੜਦੀ ਗਈ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਠਉਸਦਾ ਪà©à©±à¨¤à¨° ਦੇਵ ਦਾਸ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ²à¨¡à¨¾à¨•à¨Ÿà¨° ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬà©à©±à¨à¨¾à¨‚ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਇਆ। ਪੰਡਿਤ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜਾ ਪਾ ਕੇ ਅਤੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ : ''ਮੈਂ ਇੱਕ ਬà©à¨°à¨¾à¨¹à¨®à¨£ ਹੋ ਕੇ ਤà©à¨¹à¨¾à¨¡à©‡ ਦਰਵਾਜੇ ਤੇ à¨à¨¿à©±à¨–ਿਆ ਮੰਗਣ ਆਇਆ ਹਾਂ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਦਾਨ ਦੇ ਦਿਓ।'' ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ à¨à©€à¨– ਮੰਗਦੇ ਹੋਠਕਿਹਾ: ''ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਤà©à¨¸à©€à¨‚ ਮੇਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਬਚਾ ਲਓ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਪ ਧੋਣ ਦਾ ਆਖਰੀ ਮੌਕਾ ਦਿਓ। ਅਸੀਂ ਛੂਆ ਛਾਤ ਦਾ ਬੀਜ ਨਾਸ਼ ਕਰ ਦਿਆਂਗੇ।'' ਚਾਹੇ ਬਨਾਵਟੀ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ ਸਹੀ, ਕਈ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦਲਿਤਾਂ ਵਾਸਤੇ ਖੋਲà©à¨¹à©‡ ਗà¨à¥¤ ਸਹਿà¨à©‹à¨œ ਰਚਾਠਗà¨à¥¤ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਰੋਜਨੀ ਨਾਇਡੂ, ਸà©à¨°à©€à¨®à¨¤à©€ ਕਮਲਾ ਨਹਿਰੂ, ਸà©à¨°à©€à¨®à¨¤à©€ ਕੈਪਟਨ ਅਤੇ ਸà©à¨°à©€à¨®à¨¤à©€ ਹੰਸਾ ਮਹਿਤਾ ਆਦਿ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਪà©à¨°à¨¾à¨£à¨¾à¨‚ ਦੀ à¨à¨¿à©±à¨–ਿਆ ਮੰਗੀ। ਹਿੰਦੂ ਆਗੂ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰ ਤੇਜ ਬਹਾਦਰ ਸੱਪਰੂ, ਡਾਕਟਰ ਜੇਕਰ, ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ, ਟੈਗੋਰ, ਬਿਰਲਾ, ਰਾਜਕਪੂਰ ਗੋਪਾਲ ਅਚਾਰੀਆ ਅਤੇ ਰਾਜਿੰਦਰ ਪà©à¨°à¨¶à¨¾à¨¦ ਆਦਿ ਡਾਕਟਰ ਅਬੰਡਕਰ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਜਿਸ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪੱਛੜੇ ਲਿਤਾੜੇ ਅਤੇ ਦà©à¨°à¨•à¨¾à¨°à©‡ ਸਮਾਜ ਲਈ ਜੂਠਰਹੇ ਸਨ, ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਇਸ ਸਠਦਾ ਗਿਆਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੱਛੇ ਸਮਰਥਨ ਵਜੋਂ ਖੜà©à¨¹à©‡ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੇ। ਇਸ ਕਾਰਣ ਫੈਸਲਾਕà©à©°à¨¨ ਮà©à¨•à¨¾à¨¬à¨²à¨¾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਅੰਤ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਰਨ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਰਸਤਾ ਚà©à¨£à¨¨à¨¾ ਪਿਆ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਇਕ ਹੀ ਉਪਾਅ ਸੀ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਮੈਂ ਬੜਾ ਧਰਮ ਸੰਕਟ ਵਿਚ ਫਸ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਕ ਬਹà©à¨¤ ਕੀਮਤੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋ ਪੀੜਤ, ਸਤਾà¨, ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਅਜਿਹੀ ਨਾਜ਼ਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਮੈਂ ਸੀ, ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਪਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਪà©à¨°à¨¾à¨£ ਨਹੀਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ à¨à©°à¨— ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਦà©à¨¶à¨®à¨£ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਇਲਜਾਮ ਦਾ à¨à¨¾à¨—à©€ ਬਣਨਾ ਪੈਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸੱਤ ਕਰੋੜ ਦਲਿਤ ਵੀ ਨਾ ਬਚਦੇ। ਅੰਤ, ਮੈਂ ਬੜੇ ਦà©à¨–à©€ ਹਿਰਦੇ ਨਾਲ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਤੇ ਸਮà¨à©Œà¨¤à¨¾ ਕਰਨਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਪੂਨਾਂ ਪੈਕਟ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨§ ਹੈ।'' ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ, ਕਾਂਗਰਸ ਔਰ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅਛੂਤੋਂ ਕੇ ਲਿਠਕਿਆ ਕੀਆ?, ਸਫਾ 60 ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ ਦਾ ਮੂਲ 1. ਆਮ ਚੋਣ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦਲਿਤ ਵਰਗਾਂ (ਅਛੂਤਾਂ) ਵਾਸਤੇ ਪà©à¨°à¨¦à©‡à¨¶à¨¿à¨• ਵਿਧਾਨ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਰਿਜਰਵ ਹੋਣਗੀਆਂ। 2. ਇਹਨਾਂ ਸੀਟਾਂ ਵਾਸਤੇ ਚੋਣਾਂ ਹੇਂਠਲਿਖੀ ਵਿਧੀ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਸਾਂà¨à©‡ ਚੋਣ ਖੇਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਕਿਸੇ ਚੋਣ ਹਲਕੇ ਦੀ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਅਛੂਤ ਵੋਟਰ ਇਕਹਿਰੀ ਵੋਟ ਨਾਲ, ਦੋ ਅਛੂਤ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮੰਡਲੀ ਚà©à¨£à¨¨à¨—ੇ। ਇਹੋ ਚਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਪà©à¨°à¨¥à¨® (ਪà©à¨°à¨¾à¨‡à¨®à¨°à©€) ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਸਠਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਲੈਣਗੇ, ਚੋਣ ਖੇਤਰ ਵਾਸਤੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹੋ ਸਕਣਗੇ। 3. ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸà¨à¨¾ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਅਛੂਤਾਂ ਦੇ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à¨§à©€ ਸਾਂà¨à©‡ ਚੋਣ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਅਸੂਲ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨°, ਜਿਵੇਂ ਉਪਰੋਕਤ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਪà©à¨°à¨¦à©‡à¨¶à¨¿à¨• ਵਿਧਾਨ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਵਾਸਤੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਚà©à¨£à©‡ ਜਾਣਗੇ। 4. ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸà¨à¨¾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬà©à¨°à¨¤à¨¾à¨¨à¨µà©€ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਾਸਤੇ ਆਮ ਚੋਣ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯਤ ਸੀਟਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਛੂਤਾਂ ਵਾਸਤੇ 13 ਫੀਸਦੀ ਸੀਟਾਂ ਰਾਖਵੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। 5. ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਪà©à¨°à¨¦à©‡à¨¶à¨¿à¨• ਚੋਣਾਂ ਵਾਸਤੇ ਪà©à¨°à¨¾à¨ˆà¨®à¨°à©€ (ਪà©à¨°à¨¥à¨®) ਚੋਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਪਹਿਲੇ ਦਸਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਲਾਗੂ ਰਹੇਗੀ। ਇਹ ਵਿਧੀ ਇੱਥੇ ਥੱਲੇ ਲਿਖੇ ਖੰਡ ਮà©à¨¤à¨¾à¨¬à¨• ਆਪਸੀ ਆਪਣੇ ਸਮà¨à©Œà¨¤à©‡ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਖਤਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇਗੀ। 6. ਪà©à¨°à¨¦à©‡à¨¶à¨¿à¨• ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਛੂਤਾਂ ਦੀ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à¨—à©€ ਦੀ ਪà©à¨°à¨£à¨¾à¨²à©€ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਪਰੋਕਤ ਖੰਡ 1 ਅਤੇ 4 ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ, ਜਦ ਤੱਕ ਸਬੰਧਤ ਫਿਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਸੀ ਸਮà¨à©Œà¨¤à©‡ ਨਾਲ ਆਪ ਨਹੀਂ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦੇ, ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ। 7. ਅਛੂਤਾਂ ਵਾਸਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਪà©à¨°à¨¦à©‡à¨¶à¨¿à¨• ਵਿਧਾਨ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਲਈ ਵੋਟ ਅਧਿਕਾਰ ਲੋਥੀਅਨ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਹੋਵੇਗਾ। 8. ਅਛੂਤਾਂ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿ ਉਹ ਅਛੂਤ ਜਾਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ, ਲੋਕਲ ਬਾਡੀਆਂ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯà©à¨•à¨¤à©€ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ à¨à©‡à¨¦à¨à¨¾à¨µ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਵਿà¨à¨¾à¨— ਵਿੱਚ ਸਬੰਧਿਤ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਯੋਗਤਾਂ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਹੋà¨, à¨à¨°à¨¤à©€ ਕਰਨ ਦੇ ਪੂਰੇ ਉਪਰਾਲੇ ਤੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। 9. ਅਛੂਤ ਜਾਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਹਰੇਕ ਪà©à¨°à¨¾à¨‚ਤ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਨà©à¨¦à¨¾à¨¨ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਰਕਮ ਨਿਯਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਕਮਿਊਨਲ à¨à¨µà¨¾à¨°à¨¡ ਵਿੱਚ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵੋਟ, ਇੱਕ ਆਪਣੀ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਦੇਣ ਦਾ ਹੱਕ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜਿਹੜਾ ਹੱਕ ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਸੀ, ਉਹੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਠੋਕਾ ਹਰੀਜਨ ਹੀ à¨à¨®. ਪੀ. ਅਤੇ à¨à¨®. à¨à¨². à¨. ਬਣਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਸਵਾਰਥਾਂ ਲਈ ਉੱਚ ਜਾਤੀਆਂ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਵਫਾਦਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਨਹੀਂ ਉਠਾਉਂਦੇ। ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਇਹੋ ਮੰਨਸਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਾਮਯਾਬ ਵੀ ਹੋà¨à¥¤ ਬà©à¨°à¨¿à¨Ÿà¨¿à¨¶ ਜਾਤੀ ਦਾ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਉੱਤੇ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਉਸ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਤਿਆਗ 'ਕਮਿਊਨਲ à¨à¨µà¨¾à¨°à¨¡' ਦੀ à¨à¨¾à¨°à©€ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੌ, ਡੇਢ ਸੌ ਵਰà©à¨¹à©‡ ਅਖੰਡ ਰਾਜ ਕਰਕੇ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਜਦ ਤੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਰਾਜ à¨à¨¾à¨— ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਹੱਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਤੱਕ ਅੰਤਮ ਨਿਰਣੇ ਦੀ ਸ਼ਿਲਾਧਾਰ 'ਕਮਿਉਨਲ à¨à¨µà¨¾à¨°à¨¡' ਹੀ ਸੀ। 'ਕਮਿਊਨਲ' ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਨਾਵ-ਸੋਮਾ, 'ਕਮਿਊਨਿਟੀ' ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਲੱਥਾ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ 'ਕੌਮ' ਤੇ ਸੰਸਕà©à¨°à¨¿à¨¤ ਵਿੱਚ, 'ਜਾਤੀ' ਹੈ। ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ 'ਕੌਮ' ਸਮਾਜੀ ਇਕਾਵੀ ਵੀ ਹੈ, ਧਾਰਮਿਕ ਜਥੇਬੰਦੀ ਵੀ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਵੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਅਤੇ ਪੰਚਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪੱਛੜੀਆਂ ਸ਼à©à¨°à©ˆà¨£à©€à¨†à¨‚ ਦੀਆਂ ਬਹà©à¨¤ ਸਾਰੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਪੂਤ ਅਤੇ ਕਸ਼ੱਤਰੀ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਪੱਛੜੀਆਂ ਸ਼à©à¨°à©ˆà¨£à©€à¨†à¨‚ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪà©à¨°à¨à¨¾à¨µ ਥੱਲੇ ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਮੋਹਰੇ ਆਪਣੇ ਪੱਛੜੇ ਹੋਣ ਸਬੰਧੀ ਗਵਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਮà©à¨—ਲਾਂ ਸਮੇਂ ਬà©à¨°à¨¾à¨¹à¨®à¨£à¨µà¨¾à¨¦ ਤੋਂ ਛà©à¨Ÿà¨•à¨¾à¨°à©‡ ਲਈ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਧਰਮ ਪà©à¨°à©€à¨µà¨°à¨¤à¨¨ ਕਰਕੇ ਬਣੇ ਮà©à¨¸à¨²à¨®à¨¾à¨¨, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਇਸਾਈ ਜੋ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਸਨ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਪੀੜਤ ਅਤੇ ਦà©à©±à¨–à©€ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਪà©à¨°à©°à¨¤à©‚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੱਛੜੇ ਹੋਣ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਮੋਹਰੇ ਗਵਾਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਫਿਰ ਵੀ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਇਹਨਾਂ ਬਹà©à¨œà¨¨, ਦਲਿਤ, ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ, ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਅਤੇ ਅਤਿ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਜੱਦੋ ਜਹਿਦ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਬਹà©à¨œà¨¨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ। ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ ਨੂੰ ਗੌ: ਆਫ ਇੰਡੀਆ à¨à¨•à¨Ÿ 1935 ਅਧੀਨ ਕਨੂੰਨੀ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। à¨à¨•à¨Ÿ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਡੂਲਡ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪੱਛੜੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੱਛੜੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦੋ à¨à¨¾à¨—ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਨੂੰਨਨ ਵੰਡੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਜੋ à¨à¨•à¨Ÿ ਦੇ ਸ਼ਡੂਲ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈਆਂ ਉਹ ਸ਼ਡੂਲਡ ਕਾਸਟ ਕਹਿਲਾਈਆਂ ਅਤੇ ਜੋ ਸ਼ਡੂਲਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਉਹ ਓ. ਬੀ. ਸੀ. (ਹੋਰ ਪੱਛੜੀਆਂ ਸ਼ਰੇਣੀਆਂ) ਕਹਿਲਾਈਆਂ। ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਰਾਜ à¨à¨¾à¨— ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਬੈਕਵਰਡ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਮਿਲੀ ਜਿਹਨਾਂ ਸਾਇਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਸਾਹਮਣੇ ਗਵਾਹੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। 'ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ' ਵਿਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰਕੂ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਾ ਹੱਕ, ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਪà©à¨°à¨¾à¨‚ਤਿਕ ਵਿਧਾਨ ਸà¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à©‡ à¨à©‡à¨œà¨£, ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਵਿਚ à¨à¨°à¨¤à©€, ਵਿਦਿਅਕ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰਾਖਵੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਹੋਈਆਂ। ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਪਛਾੜੇ, ਲਤਾੜੇ, ਦਲਿਤ, ਗà©à¨²à¨¾à¨® ਆਪਣੇ ਦà©à©±à¨–ਾ ਦਰਦਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸà©à¨£à¨¾à¨‰à¨£ ਜੋਗੇ ਹੋà¨à¥¤ ਇਹ ਇਕ ਬਿਨਾ ਖੂਨ ਖਰਾਬੇ ਦੇ ਅਜਿਹਾ ਇਨਕਲਾਬ ਸੀ ਜੋ ਇਕੱਲੇ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਯੋਗਤਾ, ਲਗਨ, ਤਿਆਗ, ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਦਕਾ ਵਾਪਰਿਆ, ਜਿਸ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਮà©à©±à¨¢ ਬੰਨà©à¨¹à¨¿à¨†à¥¤ ਇਹ ਪੂਨਾ ਪੈਕਟ ਦਾ ਹੀ ਪਲੇਠਾ ਕਦਮ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਪਿਉ, ਦਾਦੇ, ਪੜਦਾਦੇ, ਨਕੜਦਾਦੇ à¨à©‡à¨¡à¨¾à¨‚ ਬੱਕਰੀਆਂ ਸਮà¨à©‡ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅੱਜ ਉਹ ਸ਼ੇਰ ਬਣੇ ਹੋਠਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ ਹੋਠਸਨ ਅੱਜ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਹਨ। ਜੋ ਆਮ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਚੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਸਨ ਉਹ ਅੱਜ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਘà©à©°à¨®à¨¦à©‡ ਫਿਰਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਵੜ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਉà©à¨¹ ਅੱਜ ਮਾਸਟਰ ਬਣ ਕੇ ਪੜà©à¨¹à¨¾à¨‰à¨‚ਦੇ ਹਨ। ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੀ ਦਫਤਰਾਂ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ ਸੀ ਉਹ ਅੱਜ ਦਫਤਰਾਂ ਵਿਚ ਬਾਬੂ ਜੀ ਬਣ ਕੇ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪà©à¨²à¨¿à¨¸, ਮਿਲਟਰੀ ਵਿਚ à¨à¨°à¨¤à©€ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਸਨ ਉਹ ਅੱਜ ਠਾਣੇਦਾਰ, à¨à¨¸.à¨à¨¸.ਪੀ., ਡੀ.ਆਈ.ਜੀ., ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਅਤੇ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਚਪੜਾਸੀ² ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਸਨ ਉਹ ਅੱਜ ਸà©à¨ªà¨°à¨¡à©ˆà¨‚ਟ, à¨à¨¸.ਡੀ.à¨à¨®., ਡੀ.ਸੀ., ਕà©à¨²à©ˆà¨•à¨Ÿà¨°, ਕਮਿਸ਼ਨਰ, ਸੈਕਟਰੀ ਅਤੇ ਚੀਫ ਸੈਕਟਰੀ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾ ਕਚਿਹਰੀ ਵਿਚ ਸਿੱਧੇ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਸਨ ਉਹ ਅੱਜ ਜੱਜ ਬਣਕੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਚਾਇਤ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਸਨ ਉà©à¨¹ ਅੱਜ ਸਰਪੰਚ, à¨à¨®.à¨à¨².à¨., à¨à¨®.ਪੀ., ਮਨਿਸਟਰ, ਚੀਫ ਮਨਿਸਟਰ, ਗਵਰਨਰ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਮà©à©±à¨– ਧਾਰਾ ਵਿਚ ਪà©à¨°à¨µà©‡à¨¶ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਅੱਜ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹਨ। ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਨਾਮ ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਇੰਚ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ ਉਹ ਅੱਜ ਫਾਰਮਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ à¨à©à©±à¨—ੀਆਂ ਵਿਚ ਦਿਨ ਟਪਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉà©à¨¹ ਅੱਜ ਮਾਡਲ ਟਾਊਨਾਂ ਕਲੋਨੀਆਂ, ਪਾਰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਕੋਠੀਆਂ ਤੇ ਬੰਗਲਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਖਾਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਜੂਠਹੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸੀ, ਉਹ ਅੱਜ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਲੰਗਰ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਵੜ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਅੱਜ ਮਾਰਕੀਟਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤਨ ਢੱਕਣ ਲਈ ਸਿਰਫ ਮà©à¨°à¨¦à¨¿à¨†à¨‚ ਦੇ ਉਤਾਰੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਇਜ਼ਾਜ਼ਤ ਸੀ, ਉà©à¨¹ ਅੱਜ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੱਪੜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਮੰਦਰਾਂ, ਗà©à¨°à¨¦à¨µà¨¾à¨°à¨¿à¨†à¨‚, ਚਰਚਾਂ, ਡੇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਅੱਜ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਮੰਦਰਾਂ, ਗà©à¨°à¨¦à¨µà¨¾à¨°à¨¿à¨†à¨‚, ਚਰਚਾਂ, ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਅਤੇ ਪà©à¨°à¨¬à©°à¨§à¨• ਹਨ। ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਜਾਂ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਦਲਿਤ ਵਰਗਾਂ ਲਈ ਕੋਈ à¨à©€à¨– ਜਾਂ ਦਇਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਇਸਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅਲੱਗ ਚੋਣ ਤੇ ਦੋਹਰੀ ਵੋਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਕà©à¨°à¨¬à¨¾à¨¨à©€, ਦੇਸ਼ à¨à¨—ਤੀ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਤੇ ਅਮà©à©±à¨² ਦਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਕੇਵਲ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਜਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਚਾਈ ਬਲਕਿ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਨੂੰ ਟੋਟੇ-ਟੋਟੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਗਰ ਡਾਕਟਰ ਅੰਬੇਡਕਰ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨਾਲ ਸਮà¨à©Œà¨¤à¨¾ ਨਾ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਟੋਟੇ ਦੋ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਤਿੰਨ ਹੋਣੇ ਸਨ। ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦਾ ਆਕਾਰ ਅੱਜ ਤੋਂ ਅੱਧਾ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਵਕਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦਲਿਤ ਸਥਾਨ ਵੀ ਬਣਦਾ। à¨à¨¸. à¨à¨². ਵਿਰਦੀ, à¨à¨¡à¨µà©‹à¨•à©‡à¨Ÿ, ਜੀ. ਟੀ. ਰੋਡ, ਚਾਚੋਕੀ, ਫਗਵਾੜਾ, ਪੰਜਾਬ। ਫੋਨ: 01824-265887. ਮੋ: 98145-17499 |