ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਦੇਣ |
ਅੱਜ ਦਾ ਯà©à©±à¨— ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਯà©à©±à¨— ਹੈ | ਅਜੋਕੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੱਕੀ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਪੀੜà©à¨¹à©€à¨†à¨‚ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ | ਆਦਿ-ਮਨà©à©±à¨– ਤੋਂ ਪੱਥਰ ਯà©à©±à¨—, ਪੱਥਰ ਯà©à©±à¨— ਤੋਂ ਧਾਤ ਯà©à©±à¨—, ਧਾਤ ਯà©à©±à¨— ਤੋਂ ਨੈਨੋ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਯà©à©±à¨— ਇਸ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ |
ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨¤à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਯੂਨਾਨ ਦੀ ਸੱà¨à¨¿à¨…ਤਾ, ਮੈਸੋਪੋਟਾਮੀਆ ਦੀ ਸੱà¨à¨¿à¨…ਤਾ, ਚੀਨ ਦੀ ਸੱà¨à¨¿à¨…ਤਾ ਅਤੇ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸੱà¨à¨¿à¨…ਤਾ ਆਦਿ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਰੰਠਦੀਆਂ ਸੂਚਕ ਹਨ | ਵਰਣਮਾਲਾ ਦੀ ਉਤਪਤੀ, ਮਾਦੇ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ, ਗà©à¨°à¨¹à¨¿à¨†à¨‚ ਦੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਜà©à¨®à©ˆà¨Ÿà¨°à©€ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉਪਰੋਕਤ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨¤à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਰਹੇ ਹਨ | 2500 ਈਸਵੀ ਪੂਰਬ ਦੀ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸੱà¨à¨¿à¨…ਤਾ ਵਿਚ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਨਗਰਾਂ ਹੜੱਪਾ ਅਤੇ ਮੋਹਿੰਜੋਦੜੋ ਵਿਚ ਮਿਲਣਾ, ਪੱਕੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਘਰ, ਅੰਡਰ-ਗਰਾਊਾਡ ਡਰੇਨੇਜ਼ ਸਿਸਟਮ, ਸà©à¨°à©±à¨–ਿਅਤ ਅਨਾਜ à¨à©°à¨¡à¨¾à¨° ਆਦਿ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਹੀ ਦੇਣ ਹਨ | 1500 ਈਸਵੀ ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਮੱਧ à¨à¨¸à¨¼à©€à¨† ਤੋਂ ਆਰੀਅਨ ਆਠ| ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਸੰਸਕਿà©à¨¤ à¨à¨¾à¨¸à¨¼à¨¾ ਵਿਚ ਚਾਰ ਵੇਦ ਲਿਖੇ ਗਠ| ਵੇਦਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜ ਮੂਲ ਤੱਤਾਂ ਪਿà©à¨¥à¨µà©€, ਜਲ, ਅਗਨ, ਆਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਵਾਯੂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ | ਪੰਜਾਬ ਦੀ à¨à©‚ਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਵਾਲੀ ਰਹੀ ਹੈ | ਪੰਜਾਬ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਯà©à©±à¨§ ਸਥਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਤਕਸ਼ਿਲਾ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਦਿਆਲੇ ਇਸ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ à¨à©‡à¨Ÿ ਚੜà©à¨¹ ਗਠ| ਤà©à¨°à¨•, ਮੰਗੋਲ, ਮà©à¨—਼ਲ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹà©à¨¤à¨¾ ਲੰਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1882 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਹੰà©à¨¦à©€ ਹੈ | ਇਸੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹà©à¨¤ ਹੀ ਪà©à¨°à¨¤à¨¿à¨à¨¾à¨¸à¨¼à¨¾à¨²à©€ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੰà©à¨¦à©‡ ਹਨ | ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਈ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਜਨਮ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਿਆ ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਨੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਦੂਰ ਵਸਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ |
1881 ਈ. ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਸਲਹੱਡ, à¨à¨¬à¨Ÿà¨¾à¨¬à¨¾à¨¦ ਪੰਜਾਬ (ਹà©à¨£ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਪà©à¨°à©‹. ਪੂਰਨ
ਸਿੰਘ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਹੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਚੰਗੇ
ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵੀ ਸਨ | ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ 1907 ਤੋਂ 1918 ਤੱਕ ਫਾਰਸੈਟ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ
ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਵਿਖੇ ਰਾਇਲ ਕੈਮਿਸਟ (ਕੈਮੀਕਲ à¨à¨¡à¨µà¨¾à¨ˆà¨œà¨¼à¨°) ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ | ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚
ਨੇ ਸੰਦਲ ਦਾ ਤੇਲ, ਤਾਰਪੀਨ ਦਾ ਤੇਲ, ਰਬੜ, ਸ਼ੈਲਕ ਅਤੇ ਲੱਕੜੀ ਤੇ ਕੈਲੋਰੀਮੀਟ ਟੈਸਟ
ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਉਗਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕੀਤਾ | ਕਫੂਰ ਦਾ
ਤੇਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਦਾ ਦà©à¨°à¨µà¨£ ਯੰਤਰ ਆਪਣੀ ਪà©à¨°à¨¯à©‹à¨—ਸ਼ਾਲਾ ਵਿਚ ਹੀ ਤਿਆਰ
ਕੀਤਾ | ਲਗਪਗ 150 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਖੰਡ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਮਾਤ ਕਰਦੇ
ਹੋà¨, ਹੱਡੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਬਨ ਵਰਤੇ ਬਗੈਰ ਹੀ ਖੰਡ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ ਈਜ਼ਾਦ ਕੀਤਾ |
ੳਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਇਸ ਕਾਢ ਨੂੰ 'ਰੰਗ-ਕਾਪ' ਨਾਂਅ ਹੇਠਪੇਟੈਂਟ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ |
ਡਾ: ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਖà©à¨°à¨¾à¨£à¨¾ ਦਾ ਜਨਮ 1922 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਰਾà¨à¨ªà©à¨° ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੋਇਆ | ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਬਾਇਓਤਕਨਾਲੋਜੀ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ | ਪà©à¨°à©‹à¨Ÿà©€à¨¨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਡੀ.à¨à¨¨.à¨. ਕਿਵੇਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਪà©à¨°à¨•à¨¿à¨°à¨¿à¨† ਵਿਚ ਡੀ.à¨à¨¨.à¨. ਦੀ ਕੀ à¨à©‚ਮਿਕਾ ਹੈ? ਡਾ: ਖà©à¨°à¨¾à¨£à¨¾ ਨੇ ਬਨਾਵਟੀ ਜੀਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਦੀਰਘ ਲੜੀ ਡੀ.à¨à¨¨.à¨. ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ | ਡਾ: ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਖà©à¨°à¨¾à¨£à¨¾ ਨੂੰ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਖੋਜਾਂ ਸਦਕਾ 1968 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਹੋਇਆ | ਡਾ: ਸà©à¨¬à¨°à¨®à¨¨à©€à¨…ਮ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਦਾ ਜਨਮ 1910 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੋਇਆ | ਡਾ: ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਨੇ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ ਦੇ ਨਿਕਾਸ, ਖਗੋਲੀ ਗਤੀਕੀ (Stellar 4ynamics) ਦà©à¨°à¨µà¨—ਤੀ ਸਥਿਰਤਾ (8ydrodyanmic Stabilty) ਕਾਲੇ ਛੇਦ (2lack 8oles) 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ | 1983 ਨੂੰ ਡਾ: ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਨੂੰ à¨à©Œà¨¤à¨¿à¨• ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪਾਠਯੋਗਦਾਨ ਸਦਕਾ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ ਹੈ | 1926 ਈ. ਨੂੰ ਇਸੇ ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜਨਮੇ (ਹà©à¨£ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਡਾ: ਮà©à¨¹à©°à¨®à¨¦ ਅਬਦà©à¨¸ ਸਲਾਮ ਨੂੰ 1979 ਈ. ਨੂੰ ਇਲੈਕਟà©à¨°à©‹à¨µà©€à¨• ਯੂਨੀਫਿਕੇਸ਼ਨ (5lectroweak Unification) ਤੇ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ | ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਾਹਨੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂਅ ਆਦਰ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਪà©à¨°à©‹à¨«à©ˆà¨¸à¨° ਰà©à¨šà©€ ਰਾਮ ਸਾਹਨੀ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਪà©à¨°à©‹à¨«à©ˆà¨¸à¨° ਰà©à¨šà©€ ਰਾਮ ਸਾਹਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ à¨à¨¾à¨¸à¨¼à¨£ ਅਤੇ ਮਾਡਲਸ ਰਾਹੀਂ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਲੋਕਪਿà©à¨† ਬਣਾਇਆ | ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ à¨à¨¾à¨¸à¨¼à¨£ ਵੀ ਆਮ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਹੰà©à¨¦à©‡ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਸਾਬਣ ਬਣਾਉਣਾ, ਕੱਚ ਬਣਾਉਣਾ ਤੇ ਮਨà©à©±à¨– ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਆਦਿ | ਸਕੂਲ-ਕਾਲਜਾਂ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਰà©à¨šà©€à¨•à¨° ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਖà©à¨¦ ਉਪਕਰਣ ਬਣਾਉਂਦੇ ਤੇ ਮà©à¨«à¨¼à¨¤ ਦਿੰਦੇ ਸਨ | ਉਹ ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨§ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ 'ਦਾ ਟਿà©à¨¬à¨¿à¨Šà¨¨' ਦੇ ਫਾਊਾਡਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਨ | ਉੱਘੇ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਲਬੀਰ ਸਾਹਨੀ ਪà©à¨°à©‹. ਰà©à¨šà©€ ਰਾਮ ਸਾਹਨੀ ਦੇ ਪà©à©±à¨¤à¨° ਸਨ | ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਬਹà©à¨¤à¨¾ ਸਮਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਨ ਵਿਚ ਬਤੀਤ ਹੰà©à¨¦à¨¾ ਸੀ | ਇਹ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਅਤੇ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਮੂਨੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਸਨ | ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨§ à¨à©‚-ਵਿਗਿਆਨੀ ਪà©à¨°à©‹: ਅਸ਼ੋਕ ਸਾਹਨੀ ਪà©à¨°à©‹: ਰà©à¨šà©€ ਰਾਮ ਸਾਹਨੀ ਦੇ ਪੋੋਤੇ ਸਨ | 1933 ਤੋਂ 1944 ਤੱਕ ਲਗਪਗ ਸਤਾਰਾਂ ਵਾਰ ਉੱਤਰੀ ਧਰà©à¨µ ਤੋਂ ਦੱਖਣੀ ਧਰà©à¨µ ਤੱਕ ਸਮੰà©à¨¦à¨°à©€ ਸਫ਼ਰ ਕਰਕੇ ਕਾਸਮਿਕ ਕਿਰਣਾਂ ਦੇ ਲੈਟੀਚਿਊਡ ਪà©à¨°à¨à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ à¨à©Œà¨¤à¨¿à¨•-ਵਿਦਵਾਨ ਪà©à¨°à©‹: ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਕੌਣ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ | ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਲਾਹੌਰ, ਮà©à©°à¨¬à¨ˆ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜà©à¨¹ ਮà©à¨¸à¨²à¨¿à¨® ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਗà©à¨²à¨®à¨°à¨— ਕਾਸਮਿਕ-ਰੇਅ ਪà©à¨°à¨¯à©‹à¨—ਸ਼ਾਲਾ ਵਿਚ à¨à©Œà¨¤à¨¿à¨• ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਖੋਜ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ | ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਬੀ-52 ਬੰਬਰ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੀਆਂ ਉਡਾਣਾਂ à¨à¨° ਕੇ ਕਿਰਨਾਂ ਦੇ ਆਲੀਟਚਿਊਡ ਪà©à¨°à¨à¨¾à¨µ ਨੂੰ ਵੀ ਘੋਖਿਆ ਹੈ | ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਕੌਾਸਲ ਆਫ ਸਾਇੰਟਿਫਿਕ ਅਤੇ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਰੀਸਚਰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹਨ | ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ 'ਚ ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਾਸਲ ਆਫ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਰਹੇ ਪà©à¨°à©‹à¨«à©ˆà¨¸à¨° à¨.à¨à¨¸. ਪੇਂਟਲ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹਨ | ਇਲੈਕਟà©à¨°à¨¾à¨¨à¨¿à¨•à¨¸ ਵਿਚ ਉੱਘੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਸੀਰੀ (3eeri) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਰਹੇ ਡਾ: ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੀਲਾਨੀ ਵੀ ਇਕ ਵੱਡਾ ਨਾਂਅ ਹੈ | ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚ ਹਾਈਡà©à¨°à©‹à¨²à¨¿à¨• ਬੇਸਡ ਟਰਾਂਸਮਿਸ਼ਨ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਟੈਂਟ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸੂਰੀ, ਜੋ ਕਿ ਸੈਂਟਰਲ ਮਕੈਨੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਰਿਸਚਰ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਰਹੇ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਵੀ ਬਹà©à¨¤ ਵੱਡਾ ਹੈ | ਮਨਮੋਹਨ ਸੂਰੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹਨ | ਔਸ਼ਧੀ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਸà©à¨°à©€ ਰਾਮ ਨਾਥ ਚੋਪੜਾ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੋਇਆ | ਔਸ਼ਧੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪà©à¨°à¨«à©à¨²à¨¿à¨¤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਇਕ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ | ਯੂ. ਜੀ. ਸੀ. ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਪà©à¨°à©‹: ਯਸ਼ਪਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 1926 ਈਸਵੀ ਨੂੰ à¨à©°à¨— (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ¢ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਨਿਊਟਰੀਨੋ, ਕਾਸਕਿਮ ਕਿਰਨਾਂ ਦੇ ਪਾਰਟੀਕਲ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ¢ ਪà©à¨°à©‹: ਯਸ਼ਪਾਲ ਜਦੋਂ ਸਪੇਸ à¨à¨ªà¨²à©€à¨•à©‡à¨¸à¨¼à¨¨à¨œà¨¼ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਫਾਊਾਡਰ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਨਿਯà©à¨•à¨¤ ਹੋਠਤਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਇੰਸਟਰਕਸ਼ਨਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ à¨à¨•à¨¸à¨ªà©ˆà¨°à©€à¨®à©ˆà¨‚ਟ (ਸਾਈਟ) ਦੇ ਪà©à¨°à©‹à¨œà©ˆà¨•à¨Ÿ ਰਾਹੀਂ ਸੰਚਾਰ ਉਪਗà©à¨°à¨¹à¨¿ ਜ਼ਰੀਠਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਕà©à¨°à¨¾à¨‚ਤੀ ਲਿਆਂਦੀ¢ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ 150 ਪà©à¨°à©‹à¨—ਰਾਮ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਢ 1992 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਲੜੀਵਾਰ 'ਟਰਨਿੰਗ ਪà©à¨†à¨‡à©°à¨Ÿ' ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰਵਾਇਆ¢ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਦਿਆਲਿਆ ਵਿਚ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਪà©à¨°à©‹à¨—ਰਾਮ ਪà©à¨°à©‹: ਯਸਪਾਲ ਦੀ ਹੀ ਦੇਣ ਹਨ¢ ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪà©à¨°à©‹: ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਨੇ ਵੀ ਪà©à¨²à¨¾à©œ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ¢ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿਚ 'ਖੋਜ ਪà©à¨°à¨¯à©‹à¨—ਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ' ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਵਰੂਪ à¨à¨Ÿà¨¨à¨¾à¨—ਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬੇਹੜਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਹਨ¢ ਉਹ ਕੌਾਸਲ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਟਿਫਿਕ à¨à¨¾à¨¡ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਰਿਸਰਚ (ਸੀ.à¨à¨¸.ਆਈ.ਆਰ.) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਯੂ.ਜੀ.ਸੀ. ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵੀ ਸਨ¢ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟਿਕਲ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਨਾਂਅ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਡਾ: ਹਰਕਿà©à¨¸à¨¼à¨¨ ਸਿੰਘ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹਨ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ à¨à¨œà¨¾ ਸਟੀਰਾਇਡਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ¢ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਨਿਊਰੋ- ਮਸਕੂਲਰ ਬਲਾਕਰ ਵਜੋਂ ਇਕ ਮਹਤੱਵਪੂਰਨ ਡਰੱਗ ਖੋਜੀ ਹੈ¢ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਚੰਡੀਗੜà©à¨¹ ਤੇ ਚੰਡੀਨੇਮੀਅਮ ਆਇਓਡਾਇਡ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ¢ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿਚ ਫਾਰਮੇਸੀ ਦੀ ਪੜà©à¨¹à¨¾à¨ˆ ਲਈ ਫਾਰਮੇਸੀ ਦੇ ਪਾਠ-ਕà©à¨°à¨® ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ¢ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ à¨à¨œà©‚ਕੇਸ਼ਨ à¨à¨¾à¨¡ ਰਿਸਰਚ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿਚ ਮà©à©±à¨– à¨à©‚ਮਿਕਾ ਨਿà¨à¨¾à¨ˆ ਹੈ¢ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅੰਨ ਦਾ à¨à©°à¨¡à¨¾à¨° ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ¢ ਇਹ ਹਰੀ ਕà©à¨°à¨¾à¨‚ਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸੰà¨à¨µ ਹੋ ਸਕਿਆ¢ ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨§ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬੀ.ਪੀ. ਪਾਲ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹਰੀ ਕà©à¨°à¨¾à¨‚ਤੀ ਦਾ ਦਾਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ¢ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਬਹà©à¨°à©‹à¨—à©€ ਕੀਟ ਨਿਰੋਧੀ ਕਣਕ ਦੀ ਪà©à¨°à¨œà¨¾à¨¤à©€ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ¢ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਉੱਚ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦà©à¨†à¨°à¨¾ ਆਲੂ ਅਤੇ ਟਮਾਟਰ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਪà©à¨°à¨œà¨¾à¨¤à©€à¨†à¨‚ ਖੋਜੀਆਂ¢ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨§ ਕਥਨ 'ਪà©à¨°à¨¯à©‹à¨—ਸ਼ਾਲਾ ਤੋਂ ਖੇਤ ਤੱਕ' ਹੈ | ਇਸੇ ਲਈ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ ਖੋਜ, ਸਿੱਖਿਆ, ਸੰਸਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ¢ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਗà©à¨²à¨¾à¨¬ ਦੇ ਫà©à©±à¨² ਦੀਆਂ ਵੀ ਕਈ ਪà©à¨°à¨œà¨¾à¨¤à©€à¨†à¨‚ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ¢ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜà©à¨¹ ਵਿਸ਼ਵ ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à¨§ 'ਰੋਜ਼ ਗਾਰਡਨ' ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਗà©à¨²à¨¾à¨¬à¨¾à¨‚ ਨਾਲ ਮਹਿਕ ਰਿਹਾ ਹੈ¢ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿਚ ਤਰਲੋਕੀ ਨਾਥ ਖੋਸੋ, ਗà©à¨°à¨šà¨°à¨¨ ਸਿੰਘ ਕਾਲਕਟ, ਡਾ: ਖੇਮ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਗà©à¨°à¨¦à©‡à¨µ ਸਿੰਘ ਖà©à¨¸à¨¼ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ à¨à¨²à¨¾ ਕੌਣ à¨à©à©±à¨² ਸਕਦਾ ਹੈ¢ ਜਿਥੇ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਬਹà©à¨¤ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਕੋਈ ਬਹà©à¨¤à©€ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ¢ ਹਾਂ ਦੋ ਇਸਤਰੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬਹà©à¨¤ ਹੀ ਮਾਣ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਇਕ ਹੈ ਡਾ: ਇੰਦਰਾ ਹਿੰਦੂਜਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਨਾਂਅ ਹੈ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ¢ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿਚ ਪਰਖ ਨਲੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿਚ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟਣ ਵਾਲੀ ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨§ ਚਕਿਸਤਕ ਡਾ: ਇੰਦਰ ਹਿੰਦੂਜਾ ਦਾ ਜਨਮ 1912 ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰਪà©à¨°, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੋਇਆ¢ à¨à¨¾à¨µà©‡à¨‚ ਵਿਸ਼ਵ 'ਚ ਪਹਿਲੀ ਪਰਖ ਨਾਲ ਬੇਬੀ ਦਾ ਜਨਮ 1978 ਈ. ਵਿਚ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿਚ ਡਾ: ਹਿੰਦੂਜਾ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਸਦਕਾ 6 ਅਗਸਤ, 1986 ਈ. ਨੂੰ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਰਖਨਲੀ ਬੇਬੀ 'ਹਰਸ਼' ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ¢ ਸਟੈਮ ਸੈਲ ਨਾਲ ਜà©à©œà©€à¨†à¨‚ ਖੋਜਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਡਾ: ਇੰਦਰਾ ਹਿੰਦੂਜਾ ਦਾ ਬਹà©à¨¤ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ¢ ਪà©à¨²à¨¾à©œ ਵਿਗਿਆਨੀ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 17 ਮਾਰਚ, 1961 ਈ. ਨੂੰ ਕਰਨਾਲ- ਪੰਜਾਬ (1 ਨਵੰਬਰ, 1966 ਤੋਂ ਹਰਿਆਣਾ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ¢ ਗਰੂਤਾ-ਖਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਜ਼ੀਰੋ ਤੇ à¨à¨¾à¨°à¨¹à©€à¨£à¨¤à¨¾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਧਾਤੂਆਂ ਦੀ ਠੋਸ ਹੋਣ ਦੀ ਪà©à¨°à¨•à¨¿à¨°à¨¿à¨† ਕੀ ਹà©à©°à¨¦à©€ ਹੈ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਦੇ ਪà©à¨²à¨¾à©œ ਵਿਚ ਅਧਿà¨à¨¨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸਨ¢ ਗੱਲ ਕੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਓਨੀ ਘੱਟ ਹੈ | ਪਰ ਹਾਲੇ ਬਹà©à¨¤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬਾਕੀ ਹੈ¢ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਵੇਕਪੂਰਨ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ 'ਤੇ ਆਧà©à¨¨à¨¿à¨• ਮਨà©à©±à¨– ਦਾ à¨à¨µà¨¿à©±à¨– ਨਿਰà¨à¨° ਕਰਦਾ ਹੈ¢ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸà©à¨–ਦਮਈ à¨à¨µà¨¿à©±à¨– ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਕà©à©°à¨œà©€ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਗਿਆਨ ਕੋਲ ਹੈ¢ -ਸ. ਸ. ਮਾਸਟਰ, ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਢਕੋਲੀ, ਬਲਾਕ ਡੇਰਾਬਸੀ-1 ਜ਼ਿਲà©à¨¹à¨¾: ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਪੰਜਾਬ) ਮੋਬਾਈਲ : 9463556680
This e-mail address is being protected from spam bots, you need JavaScript enabled to view it
|