ਲੋਹੜੀ
-08ਜਨਵਰੀ-(ਮੀਡੀਆ,ਦੇਸਪੰਜਾਬ)- ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉà©à¨¹à¨¾à¨° ਹੈ | ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ 12 ਜਾਂ 13 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ | ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ à¨à¨¾à¨µ ਮਾਘ
ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਹà©à©°à¨¦à©€ ਹੈ | ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਬਾਰਾਂ ਸੰਗਰਾਂਦਾਂ
ਵਿੱਚੋਂ ਮਕਰ ਸੰਗਰਾਂਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਕਿਉà©à¨¾à¨•à¨¿ ਇਸ ਦਿਨ ਸੂਰਜ ਮਕਰ
ਰਾਸ਼ੀ ਵਿਚ ਪà©à¨°à¨µà©‡à¨¸à¨¼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਉà©à©±à¨¤à¨° ਤੋਂ ਦੱਖਣ
ਵੱਲ ਨੂੰ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਦਿਨ ਲੋਕਾਂ ਲਈ à¨à¨°à¨ªà©‚ਰ ਸਰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਹਤ ਦਾ
ਦਿਨ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ ਕਿਉà©à¨¾à¨•à¨¿ ਇਹ ਦਿਨ ਸਰਦੀ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ | à¨à¨¦à¨¾à¨‚
ਲੋਹੜੀ ਫਿੱਕੇ ਮਾਹੌਲ ਤੇ à¨à¨¿à¨…ੰਕਰ ਸਰਦੀ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਪੋਹ (ਅੱਧ ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ ਅੱਧ ਜਨਵਰੀ)
ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਸੂਚਕ ਹà©à©°à¨¦à©€ ਹੈ |
ਲੋਹੜੀ
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉà©à¨¹à¨¾à¨° ਹੈ | ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ 12 ਜਾਂ 13 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ | ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ à¨à¨¾à¨µ ਮਾਘ
ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਹà©à©°à¨¦à©€ ਹੈ | ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਬਾਰਾਂ ਸੰਗਰਾਂਦਾਂ
ਵਿੱਚੋਂ ਮਕਰ ਸੰਗਰਾਂਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਕਿਉà©à¨¾à¨•à¨¿ ਇਸ ਦਿਨ ਸੂਰਜ ਮਕਰ
ਰਾਸ਼ੀ ਵਿਚ ਪà©à¨°à¨µà©‡à¨¸à¨¼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਉà©à©±à¨¤à¨° ਤੋਂ ਦੱਖਣ
ਵੱਲ ਨੂੰ ਕਰਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਦਿਨ ਲੋਕਾਂ ਲਈ à¨à¨°à¨ªà©‚ਰ ਸਰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਹਤ ਦਾ
ਦਿਨ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ ਕਿਉà©à¨¾à¨•à¨¿ ਇਹ ਦਿਨ ਸਰਦੀ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ | à¨à¨¦à¨¾à¨‚
ਲੋਹੜੀ ਫਿੱਕੇ ਮਾਹੌਲ ਤੇ à¨à¨¿à¨…ੰਕਰ ਸਰਦੀ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਪੋਹ (ਅੱਧ ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ ਅੱਧ ਜਨਵਰੀ)
ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਸੂਚਕ ਹà©à©°à¨¦à©€ ਹੈ |
ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਾਸੀ ਸਰਦੀ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਤੇ ਬਸੰਤ ਦੀ ਆਮਦ ਦੀ
ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਵਜੋਂ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉà©à¨¾à¨¦à©‡ ਹਨ | ਸਾਫ਼-ਸà©à¨¥à¨°à©‡ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਰਾਤ ਦੇ
ਵੇਲੇ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਈ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਪਾਥੀਆਂ
ਅਤੇ ਲੱਕੜਾਂ ਬਾਲ ਕੇ ਉà©à¨¸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦà©à¨†à¨²à©‡ ਪੀੜà©à¨¹à©‡, ਮੰਜੇ ਜਾਂ ਕà©à¨°à¨¸à©€à¨†à¨‚ ਡਾਹ ਕੇ ਗੋਲ
ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਬੈਠਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਫਿਰ ਅੱਗ ਦੀ ਪà©à¨°à¨•à¨°à¨®à¨¾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਗ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨• ਹੈ | ਇਹ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¨à¨¿à¨§à¨¤à¨¾ ਕਰਦੀ ਹੈ | ਉਂਜ ਵੀ
ਲੋਹੜੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੀ (ਲੋ-ਅੱਗ, ਹੜੀ/ਹੜà©à¨¹-ਪà©à¨°à¨µà¨¾à¨¹) ਅੱਗ ਦਾ ਪà©à¨°à¨µà¨¾à¨¹ ਹੈ | ਪਾਣੀ
ਵਾਂਗ ਅੱਗ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਜਨਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ | ਇਸ ਵਿਚ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ
ਸਿਹਤਯਾਬ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉà©à¨¨à©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਤੇ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇਣ ਦੀ
ਯੋਗਤਾ ਵੀ | ਸਾਰੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸ਼à©à¨ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਨੱਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਹੜੀ
ਸੰਬੰਧੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਉà©à¨¾à¨¦à©‡ ਹਨ | ਤਿਲ, ਗà©à©œ, ਚਿੜਵੇ, ਮੂੰਗਫਲੀ, ਰਿਉà©à©œà©€à¨†à¨‚
ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੇ ਫà©à©±à¨²à©‡ ਅਗਨੀ ਨੂੰ à¨à©‡à¨Ÿ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਵਾਤਾਵਰਨ ਮਹਿਕਾਂ ਵੰਡਣ ਲਗਦਾ
ਹੈ | ਤੇ ਫਿਰ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਹੀ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਪà©à¨°à¨¸à¨¼à¨¾à¨¦ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ
ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਅਗਨ à¨à©‡à¨Ÿ ਕਰਦਿਆਂ ਲੋਹੜੀ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਮੰਨਦਿਆਂ ਉà©à¨¸ ਅੱਗੇ ਔਲਾਦ
ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤à©€ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਮਾਪੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕà©à©à¨†à¨°à©€à¨†à¨‚ ਧੀਆਂ ਲਈ ਯੋਗ ਵਰ ਦੀ
ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੋਹੜੀ ਦੇਵੀ ਅੱਗੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਖà©à¨¸à¨¼à¨¹à¨¾à¨²à©€ ਬਖ਼ਸ਼ਣ,
ਘਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਦਲਿੱਦਰ ਤੇ ਆਲਸ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ
ਕਿਰਤ ਕਰਦਿਆਂ ਅੰਨ-ਧੰਨ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ |
'ਈਸਰ ਆ ਦਲਿੱਦਰ ਜਾ, ਦਲਿੱਦਰ ਦੀ ਜੜà©à¨¹ ਚà©à©±à¨²à©à¨¹à©‡ ਪਾ | '
ਲੋਹੜੀ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉà©à¨¨à©à¨¹à¨¾à¨‚ ਜੋੜਿਆਂ ਲਈ ਖà©à¨¸à¨¼à©€ ਤੇ ਉà©à¨¤à¨¸à¨¼à¨¾à¨¹ ਦਾ ਅਵਸਰ ਪà©à¨°à¨¦à¨¾à¨¨ ਕਰਦੀ
ਹੈ ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉà©à¨£à©€ ਹà©à©°à¨¦à©€ ਹੈ ਜਾਂ
ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਧੀ-ਪà©à©±à¨¤à¨° ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉà©à¨¸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੋਹੜੀ ਹà©à©°à¨¦à©€
ਹੈ | ਸੋ ਲੋਹੜੀ ਰਾਹੀਂ ਜਣਨਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖà©à¨¸à¨¼à©€ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |
ਇਤਿਹਾਸ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮà©à©œ ਦà©à¨¹à¨°à¨¾à¨‰à¨‚ਦੈ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸ਼à©à¨ ਸ਼ਗਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ
ਵਿਚ ਧੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਖà©à¨¸à¨¼à©€ ਮਨਾਈ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ | ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਲੋਕ
ਧੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ 'ਤੇ ਖà©à¨¸à¨°à©‡ ਨਚਾਉਣ ਲੱਗ ਪਠਹਨ ਤੇ ਧੀਆਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵੀ ਮਨਾਉਣ ਲੱਗ ਪà¨
ਹਨ | ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੀ ਇਸ ਪਾਸੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਨੇ ਪਰੰਤੂ ਅਜੇ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਆਪਾਂ
ਇਸ ਸੋਚ ਨੂੰ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਬਣਾਈਠਕਿਉਂਕਿ ਅਜੇ ਬਹà©à¨¤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਧੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ 'ਤੇ
ਖà©à¨¸à¨¼ ਨਹੀਂ ਹà©à©°à¨¦à©‡ | ਇਸੇ ਪà©à¨°à¨•à¨¾à¨° ਦੂਜੇ ਪà©à©±à¨¤ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਚਾਅ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ
ਨਾਲ ਮਨਾਉਣ ਵਾਂਗ ਦੂਜੀ ਧੀ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ | ਸੋ ਚਾਹੀਦਾ
ਤਾਂ ਇਹ ਠਕਿ ਲੋਹੜੀ ਰਾਹੀਂ ਸੰਤਾਨ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤à©€ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖà©à¨¸à¨¼à©€ ਮਨਾਈਠ| ਇਸੇ
ਸੋਚ ਅਧੀਨ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੇ ਸਨੇਹੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਿਉà©à¨¹à¨¾à¨° ਦੀ ਖà©à¨¸à¨¼à©€ ਵੰਡੀਠ|
ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਲੋਹੜੀ ਇਕ ਤਿਉà©à¨¹à¨¾à¨° ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰਿਆਂ
ਲਈ ਉà©à¨¤à¨¸à¨µ ਮਨਾਉà©à¨£ ਦੀ ਵੀ ਉà©à¨¦à¨¾à¨¹à¨°à¨¨ ਹੈ | ਲੋਹੜੀ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪਰਦੇਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਬੜੀ
ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਈ ਹà©à©°à¨¦à©€ ਹੈ |
ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸਾਂà¨à©€à¨†à¨‚ ਕਰਦੇ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਲੋਂ ਹਰà¨à¨œà¨¨ ਮਾਨ ਅਤੇ ਜਸਪਿੰਦਰ
ਨਰੂਲਾ ਨੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਦੂਰੀਆਂ ਮਿਟਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਗੀਤ ਗਾਇਆ, 'ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਉਂਦੀ à¨
ਲੋਹੜੀ, ਬੜਾ ਜੀ ਲਾਉਂਦੀ ਠਲੋਹੜੀ | à¨à©ˆà¨£ à¨à¨°à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਦੀ ਲੋਹੜੀ, ਦਿਲਾਂ ਦਿਆਂ ਚਾਵਾਂ ਦੀ
ਲੋਹੜੀ | '
ਮਾਚਿਸ ਤੇ ਲਾਈਟਰ ਦੀ ਕਾਢ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਤ ਦੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਸà©à¨†à¨¹ ਵਿਚ ਦੱਬ ਕੇ ਰੱਖ ਲਿਆ
ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਮੀਂਹ ਜਾਂ ਹਨà©à¨¹à©‡à¨°à©€ ਸਮੇਂ ਅੱਗ ਬà©à¨à¨£ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਗਵਾਂਢ ਵਿਚੋਂ ਅੱਗ
ਮੰਗ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ | ਲੋਕ-ਮਨ ਅਨà©à©à¨¸à¨¾à¨° ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅਗਨੀ ਦੇਵਤਾ ਖà©à¨¸à¨¼ ਨਹੀਂ ਸੀ
ਹà©à©°à¨¦à¨¾ | ਇਸ ਲਈ ਲੋਹੜੀ 'ਤੇ ਸà¨à¨¨à¨¾à¨‚ ਘਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਆਠਬਾਲਣ ਨਾਲ ਅੱਗ ਬਾਲ ਕੇ ਉà©à¨¸
ਵਿਚੋਂ ਨਵੀਂ ਅੱਗ ਲੈ ਕੇ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਚà©à©±à¨²à¨¿à©à¨¹à¨†à¨‚ ਵਿਚ ਦੱਬ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ | ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ
ਜਾਂਦੈ ਕਿ ਪà©à¨°à¨¾à¨£à©‡ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਹਰ ਕੋਈ ਉà©à¨¸ ਬਾਲਣ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ
ਪਾਉà©à¨¾à¨¦à¨¾ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਜਵਾਨ ਮà©à©°à¨¡à©‡-ਕà©à©à©œà©€à¨†à¨‚ ਨੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚੋਂ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਸੀ |
ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉà©à¨¹à¨¾à¨° ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨà©à©±à¨– ਅੱਗ ਬਾਲ਼ ਕੇ
ਅਤੇ ਅੱਗ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉà©à¨¾à¨¦à¨¾ ਸੀ | ਆਧà©à¨¨à¨¿à¨•
ਯà©à©à©±à¨— ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਇਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕà©à©à¨ ਤਬਦੀਲੀ ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਆਈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ
ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਸੰਬੰਧੀ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਲੱਗੇ | ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਘਰਵਾਲੇ ਉà©à¨¨à©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਪੈਸੇ,
ਪਾਥੀਆਂ, ਲੱਕੜਾਂ, ਮੂੰਗਫਲੀ, ਰਿਉà©à©œà©€à¨†à¨‚, ਗੱਚਕ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੇ ਫà©à©±à¨²à©‡ ਆਦਿ ਦਿੰਦੇ ਹਨ |
ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉà©à¨¹à¨¾à¨° ਨਾਲ ਕਈ ਦੰਦ ਕਥਾਵਾਂ ਜà©à©œà©€à¨†à¨‚ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਾਸ
ਪà©à¨°à¨à¨¾à¨µà¨¸à¨¼à¨¾à¨²à©€ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰ ਦà©à©±à¨²à©‡ à¨à©±à¨Ÿà©€ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਦੰਦ ਕਥਾ ਹੈ | ਰੋਬਿਨ ਹà©à©±à¨¡
ਵਾਂਗ ਦà©à©±à¨²à¨¾ à¨à©±à¨Ÿà©€ ਜੋ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਸੀ, ਵੀ ਲੋਕਾਈ ਦਾ ਦਰਦ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ
ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਲà©à©±à¨Ÿ ਕੇ ਉà©à¨¸ ਧਨ ਨਾਲ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀ
ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਸੀ | ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਣ ਲੱਗਿਆਂ ਮà©à©°à¨¡à¨¿à¨†à¨‚ ਦੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਵਲੋਂ ਲੋਕ ਧਾਰਨਾ
ਵਿਚ ਗਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਠਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੀਤ 'ਸà©à©°à¨¦à¨° ਮà©à©°à¨¦à¨°à©€à¨' ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕ
ਦà©à©±à¨²à¨¾ à¨à©±à¨Ÿà©€ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ | ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਧੀਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਇਸ
ਲੋਕਗੀਤ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮਰਦ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੋਚ ਨੇ ਮà©à©°à¨¡à©‡ ਦੇ ਜਨਮ
ਤੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਖà©à¨¸à¨¼à©€ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ | ਇਸ ਉà©à¨ªà¨°à©°à¨¤ ਲੋਹੜੀ ਲਈ ਬਾਲਣ ਜਾਂ
ਮੂੰਗਫਲੀਆਂ-ਰਿਉੜੀਆਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ :
ਦੇ ਨੀ ਮਾਈ ਪਾਥੀ
ਤੇਰਾ ਪà©à©±à¨¤ ਚੜà©à¨¹à©‡à¨—ਾ ਹਾਥੀ |
ਹਾਥੀ ਹੇਠਕਟੋਰਾ
ਤੇਰੇ ਪà©à©±à¨¤ ਜੰਮੇਗਾ ਗੋਰਾ |
ਬਾਲਣ ਦੇਣ ਵਿਚ ਜਿਹੜਾ ਘਰ ਦੇਰੀ ਕਰਦਾ, ਉਸਨੂੰ ਛੇਤੀ ਤੋਰਨ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ :
ਤੇਰੇ ਕੋਠੇ ਉਤੇ ਮੋਰ,
ਸਾਨੂੰ ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਤੋਰ |
ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਾਈ ਦੀ ਜੋੜੀ ਦੀ ਚਿਰੰਜੀਵਤਾ ਲਈ ਦà©à¨† ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ :
ਦੇ ਮਾਈ ਲੋਹੜੀ, ਜੀਵੇ ਤੇਰੀ ਜੋੜੀ |
ਪਰੰਤੂ ਜੇ ਕੋਈ ਫਿਰ ਵੀ ਬਾਲਣ ਨਾ ਦਿੰਦਾ ਤਾਂ ਉà©à¨¸ ਨੂੰ ਮਿਹਣਾ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ | ਲੋਹੜੀ
ਸੰਬੰਧੀ ਲੜਕੀਆਂ ਵਲੋਂ ਗਾਠਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਮà©à©°à¨¡à¨¿à¨†à¨‚ ਵਲੋਂ ਗਾਠਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤਾਂ
ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹà©à©°à¨¦à©‡ ਹਨ :
ਹà©à©±à¨²à©‡ ਨੀ ਮਾਠਹà©à©±à¨²à©‡, ਦੋ ਬੇਰੀ ਪੱਤਰ à¨à©à©±à¨²à©‡
ਦੋ à¨à©à©±à¨² ਪਈਆਂ ਖਜੂਰਾਂ, ਖਜੂਰਾਂ ਸà©à©±à¨Ÿà¨¿à¨† ਮੇਵਾ
ਇਸ ਮà©à©°à¨¡à©‡ ਦਾ ਕਰੋ ਮੰਗੇਵਾ.... |
ਦà©à©±à¨²à¨¾ à¨à©±à¨Ÿà©€ ਉà©à¨¨à©à¨¹à¨¾à¨‚ ਹਿੰਦੂ ਕà©à©à©œà©€à¨†à¨‚ ਨੂੰ ਵੀ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਛà©à©à¨¡à¨¾à¨‰à©à¨¾à¨¦à¨¾ ਸੀ ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚
ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਉà©à¨§à¨¾à¨²à¨¿à¨† ਜਾਂਦਾ ਸੀ | ਫਿਰ ਉà©à¨¹ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚
ਕà©à©à©œà©€à¨†à¨‚ ਲਈ ਯੋਗ ਵਰ ਤਲਾਸ਼ ਕੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ
ਦਾਜ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਸੀ | ਇਕ ਵਾਰ ਉà©à¨¸ ਨੇ ਇਕ ਕà©à©à©œà©€ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਅਗਵਾਕਾਰਾਂ ਦੇ
ਚà©à©°à¨—ਲ ਵਿਚੋਂ ਬਚਾਇਆ ਤੇ ਉà©à¨¸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਬਣਾ ਕੇ ਉà©à¨¸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ | ਅਜਿਹੀਆਂ
ਬਹਾਦਰੀ à¨à¨°à©€à¨†à¨‚ ਕਰਨੀਆਂ ਸਦਕਾ ਉà©à¨¹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਨਾਇਕ ਬਣ ਕੇ ਉà©à©±à¨à¨°à¨¿à¨† | ਇਸੇ ਕਰਕੇ
ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਲੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਆਪਣੇ ਬਹਾਦਰ ਨਾਇਕ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ
ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉà©à¨¸ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਜੱਸ
ਅਤੇ ਸੂਰਮਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਠਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਇਹ ਦੰਦ ਕਥਾਵਾਂ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜà©à¨¹à©€ ਨੂੰ
ਪà©à¨°à©‡à¨°à¨¨à¨¾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ ਕਿ ਉà©à¨¹ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉà©à¨¨à©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ
ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦੇਣ ਜੋ ਧੀਆਂ-à¨à©ˆà¨£à¨¾à¨‚ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ ਨੇ | ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ à¨à©à©±à¨²à¨¦à©‡
ਜਾ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਠਤਾਂ ਕਿ ਗੈਂਗ ਰੇਪ ਜਿਹੇ
ਦà©à¨¸à¨¼à¨•à¨°à¨® ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰੇ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਅੰਜਾਮ ਸੋਚ ਲਿਆ ਕਰਨ |
ਚਲੋ ਹà©à¨£ ਆਪਾਂ ਸਹà©à©° ਚà©à©±à¨•à©€à¨ ਕਿ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕà©à©±à¨–ਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਮਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ
ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਜਨਮ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਵਾਂਗੇ | ਪà©à©±à¨¤à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਲੋਰੀਆਂ ਦੇਵਾਂਗੇ;
ਪà©à©±à¨¤à¨¾à¨‚ ਦੀਆਂ ਲੋਹੜੀਆਂ ਪਾਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਪà©à©±à¨¤à¨¾à¨‚ ਦੀਆਂ ਘੋੜੀਆਂ ਗਾਵਾਂਗੇ ਪਰੰਤੂ ਧੀਆਂ
ਨੂੰ ਵੀ ਪà©à©±à¨¤à¨¾à¨‚ ਵਾਂਗ ਲੋਰੀਆਂ ਦੇਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵੀ ਪਾਵਾਂਗੇ | à¨à¨¨à¨¾
ਹੀ ਨਹੀਂ ਧੀਆਂ-ਪà©à©±à¨¤à¨°à¨¾à¨‚ ਦਾ ਇਕੋ-ਜਿਹਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਾਂਗੇ | ਪà©à©±à¨¤à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਵੀ
ਚੰਗੇ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਮà©à¨Ÿà¨¿à¨†à¨°à¨¾à¨‚ ਕਿਤੇ ਅਸà©à¨°à©±à¨–ਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਨਾ ਕਰਨ |
ਸਾਨੂੰ ਮਰਦ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨਾਰੀ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹੈ |
ਸਾਡੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ-ਸੰਤà©à¨²à¨¿à¨¤ ਸਮਾਜ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਨਾਰੀ-ਪà©à¨°à¨¸à¨¼ ਦੋਵੇਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ
ਸਹਿਯੋਗੀ ਬਣ ਕੇ ਵਿਚਰਨ |
-ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਪà©à¨°à©‹à¨«à©ˆà¨¸à¨°, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿà¨à¨¾à¨—
ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ |
ਮੋਬਾਈਲ : 85678-86223