ਮਾਘੀ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à¨• ਸਾਂਠਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਮਾਘੀ ਦਾ ਦਿਹਾੜਾ |
ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਜਾਂ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨°à¨• ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਇਕ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 13 ਜਨਵਰੀ (ਸਰਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿਚ) ਨੂੰ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ à¨à¨¿à©°à¨¨-à¨à¨¿à©°à¨¨ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਦਾ ਦਿਨ ਬੜਾ ਸ਼à©à¨ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਸ਼ਰਧਾ à¨à¨¾à¨µà¨¨à¨¾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਤਨੋ, ਮਨੋ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘਾਈਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸੂਰਜ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਆਮਦ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਸੂਰਜੀ ਕੈਲੰਡਰ
ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਸੂਰਜ ਜਦੋਂ ਇਕ ਰਾਸ਼ੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿਚ ਪà©à¨°à¨µà©‡à¨¶ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਜਾਂ ਸੰਗਰਾਂਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। à¨à¨¾à¨µà©‡à¨‚ ਬਾਰਾਂ ਦੇਸੀ ਮਹੀਨਿਆਂ
ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਰੀਕ ਅਰਥਾਤ ਸੰਗਰਾਂਦ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਇਕ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿਚੋਂ ਦੂਜੀ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿਚ ਪà©à¨°à¨µà©‡à¨¶
ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਵਿਚੋਂ ਮਕਰ ਸੰਗਰਾਂਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਮਕਰ ਰਾਸ਼ੀ
ਸਾਰੀਆਂ ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪà©à¨°à¨§à¨¾à¨¨ ਰਾਸ਼ੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਦਿਨ ਸà¨
ਸੰਗਰਾਂਦਾਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ
ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਨੂੰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਦਿਨ ਲੋਕਾਂ ਲਈ à¨à¨°à¨ªà©‚ਰ ਸਰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਰਾਹਤ ਦਾ ਦਿਨ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸਰਦੀ ਘਟਣੀ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ
ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਤਰੀ ਅਰਧ ਗੋਲੇ ਵਿਚ ਰਾਤ ਦੇ ਮà©à¨•à¨¾à¨¬à¨²à©‡ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਵਧਣੀ ਸ਼à©à¨°à©‚
ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਪੂਰਵਲੀ ਸ਼ਾਮ ਯਾਨੀ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਦਿਨ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ à¨à¨¾à¨µ ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ/ਪਹਿਲੀ ਮਾਘ ਨੂੰ ਮਾਘੀ ਦਾ ਜੋੜ ਮੇਲ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ। ਦੇਸੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਮਾਘ ਨੂੰ ਸ਼à©à¨ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕ ਪà©à¨°à¨¬ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਚਲਾ ਸਪਤਮੀ, ਮਾਘੀ ਪੂਰਨਿਮਾ, ਮਾਘੀ ਮੱਸਿਆ (ਮੋਨੀ ਮੱਸਿਆ) ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਇਸੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪà©à¨°à¨¬ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਸਠਤੋਂ ਠੰਢਾ ਦਿਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਠੰਢੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਖਾਤਰ ਉਹ ਅੱਗ ਦà©à¨†à¨²à©‡ ਨੱਚਦੇ ਤੇ à¨à©°à¨—ੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੂੰਗਫਲੀ, ਰਿਉੜੀਆਂ ਤੇ ਗੱਚਕ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਥਾਂ-ਥਾਂ ਲਗਦੇ ਮਾਘੀ ਦੇ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਜਵਾਨ ਕਬੱਡੀ ਖੇਡਦੇ ਹਨ, ਦਿਲ ਦੇ ਅਰਮਾਨ ਪੂਰੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਲਗੋਜ਼ੇ ਤੇ ਤੰਬੂਰੇ ਵਜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਠਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮਾਘੀ ਦਾ ਜੋੜ ਮੇਲ ਮà©à¨•à¨¤à¨¸à¨° ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸà©à¨°à©€ ਗà©à¨°à©‚ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਚਾਲੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਟà©à©±à¨Ÿà©€ ਗੰਢ ਕੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਮà©à¨•à¨¤à©€ ਦਾ ਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਮà©à¨•à¨¤à¨¿à¨†à¨‚ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਉਥੇ ਪà©à©±à¨œà¨¦à©‡ ਹਨ। ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਰੋਵਰ ਜਾਂ ਨਦੀ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਬੜੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਲਾਂ ਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਜਾਂ ਜਲ ਵਿਚ ਤਿਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼à©à¨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਦਿਨ ਤੀਰਥਰਾਜ ਪà©à¨°à¨¯à¨¾à¨—, ਗੜà©à¨¹ ਮà©à¨•à¨¤à©‡à¨¶à¨µà¨°, ਪਟਨਾ ਅਤੇ ਗੰਗਾ ਸਾਗਰ (ਬੰਗਾਲ) ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪà©à¨°à¨¯à¨¾à¨—ਰਾਜ ਵਿਖੇ ਗੰਗਾ, ਜਮà©à¨¨à¨¾ ਤੇ ਅਦà©à¨°à¨¿à¨¶ ਸਰਸਵਤੀ ਦੇ ਸੰਗਮ 'ਤੇ ਕਰੋੜਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਲੋਕ ਤਿਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਤਿਲ ਜਾਂ ਤਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਮਠਿਆਈ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ à¨à©‡à¨Ÿ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਮਾਘ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ 'ਤਿਲ ਫà©à¨² ਦਾ ਮਹੀਨਾ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਮੰਨਦੇ ਹੋਠਇਸ ਮਹੀਨੇ ਕੰਨਿਆ ਦਾਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਕੀਤਾ ਦਾਨ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲ-ਤਿਲ ਕਰਕੇ ਕੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰà©à©±à¨¤à¨¾à¨‚ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਖਾਣ-ਪੀਣ, ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਅਤੇ ਕੰਮ-ਕਾਰ ਬਾਰੇ ਕਈ ਟੋਟਕੇ ਸà©à¨£à¨¨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਅਖੇ 'ਚੇਤ ਨਿੰਮ ਵਿਸਾਖੇ à¨à¨¾à¨¤, ਜੇਠ-ਹਾੜà©à¨¹ ਸੌਵੇਂ ਦਿਨ-ਰਾਤ। ਸਾਵਣ ਹਰੜਾਂ à¨à¨¾à¨¦à¨°à©‹à¨‚ ਚਿਤਰਾ, ਅੱਸੂ ਗà©à©œ ਖਾਣੇ ਨੂੰ ਮਿੱਤਰਾ। ਕੱਤਕ ਮੂਲੀ ਮੱਘਰ ਤੇਲ, ਪੋਹ ਵਿਚ ਕਰੇ ਦà©à©±à¨§ ਦਾ ਮੇਲ। ਮਾਘ ਮਾਸ ਘਿਓ ਖਿਚੜੀ ਖਾà¨à¥¤' ਸੋ ਮਾਘ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਧਾਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਖਿਚੜੀ ਨਵੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ à¨à¨¾à¨µ ਸ਼ਗਨ ਵਜੋਂ ਪਕਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ 'ਖਿਚੜੀ ਵਾਲਾ ਮਹੀਨਾ' ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਖਿਚੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਘੀ ਦੇ ਦਿਨ ਉਹ ਖਿਚੜੀ ਖਾਣੀ ਸ਼à©à¨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 'ਪੋਹ ਰਿੱਧੀ ਮਾਘ ਖਾਧੀ' ਅਤੇ 'ਮਾਘ ਮਾਸ ਘਿਉ ਖਿਚੜੀ ਖਾà¨à¥¤' à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿਚ ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿਚ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੋਂਗਲ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨§ ਹੈ। ਪੋਂਗਲ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ 'ਉਬਾਲਣਾ'। ਰਵਾਇਤ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨° ਤਾਮਿਲ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਨਾਜ ਦੇਣ ਕਾਰਨ ਪà©à¨°à¨®à¨¾à¨¤à¨®à¨¾ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤੇ ਦਾ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪà©à¨°à¨¾à¨ªà¨¤ ਕਰਨ ਲਈ ਪà©à¨°à¨¾à¨°à¨¥à¨¨à¨¾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਆਈ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਵਿਚੋਂ ਉਬਲੇ ਚੌਲ ਬਣਾਠਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਇਹ ਪਕਵਾਨ ਪੋਂਗਲ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੋਂਗਲ ਚਾਰ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਹੋ ਕੇ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਤਾਮਿਲ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ ਵਿਆਹਾਂ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਇਸ ਦਿਨ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਵਾਂਢੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕਰ, ਚੀਨੀ ਜਾਂ ਗà©à©œ ਤੇ ਤਿਲ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਰੰਗਦਾਰ ਮਿਠਾਈਆਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਬਦਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗà©à¨œà¨°à¨¾à¨¤ ਵਿਚ ਇਸ ਦਿਨ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ à¨à©‡à¨Ÿ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼à©à¨ ਦਿਨ ਗà©à¨œà¨°à¨¾à¨¤à©€ ਪੰਡਿਤ ਖ਼ਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪੜà©à¨¹à¨¾à¨ˆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਛਾਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਠਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹਵਾ ਦਾ ਰà©à¨– ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿਚ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਰੰਗਦਾਰ ਪਤੰਗ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਾਠਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਪਤੰਗ ਕੱਟੇ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪਤੰਗਬਾਜ਼ੀ ਰਾਹੀਂ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਸà©à©°à¨¦à¨°à¨¤à¨¾ ਤੇ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨°à¨• ਵਿà¨à¨¿à©°à¨¨à¨¤à¨¾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹà©à©°à¨¦à©‡ ਹਨ। ਇਸ ਪà©à¨°à¨•à¨¾à¨° ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਆਪਣੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨°à¨• ਪਛਾਣ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੋà¨à©€ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਸੰਸਕà©à¨°à¨¿à¨¤à©€ ਨੂੰ ਪੀੜà©à¨¹à©€-ਦਰ-ਪੀੜà©à¨¹à©€ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à¨• ਸਾਂਠਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
-ਸਟੇਟ à¨à¨µà¨¾à¨°à¨¡à©€ ਤੇ ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਪà©à¨°à©‹à¨«à©ˆà¨¸à¨°, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿà¨à¨¾à¨—, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ। |