ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕੈਸਿਟ
ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਗਾਇਕ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਸਮ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪਿੜ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੈ। ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਵਕਫੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਸੰਵਾਰੇ ਬਹà©à¨¤ ਹੀ ਗੰà¨à©€à¨° ਕਿਸਮ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਪਿੜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਥਾਂ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਜੋ ਰà©à¨à¨¾à¨¨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਥਾਂ ਤੇ ਕਿਸੇ ਗੰà¨à©€à¨° ਸੋਚ, ਸਹਿਜ ਜਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਾ à¨à¨²à¨•à¨¾à¨°à¨¾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।
ਗà©à¨°à¨¦à¨¾à¨¸ ਮਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕà©à©±à¨ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨà©à©±à¨–à©€ ਸà©à¨à¨¾à¨… ਅਤੇ ਫਿਤਰਤ ਬਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕà©à©±à¨ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਹ à¨à¨²à¨•à¨¾à¨°à¨¾ ਮਿਲਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਗà©à¨°à¨¦à¨¾à¨¸ ਮਾਨ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗਹਿਰਾ ਲਗਾਅ ਹੈ।ਬਾਕੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ ਤਾਂ ਸਿਰਫ à¨à©°à¨—ੜਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰà©à¨à©‡ ਹੋਠਹਨ। ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੇ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨°à¨• ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੀਹ ਤੋਂ ਹੱਟਵੇਂ ਗੀਤ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਮੰਨਵਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹà©à¨£ ‘ਸਿੰਘ ਬੈਟਰ ਦੈਨ ਕਿੰਗ’ ਨਾਮੀ ਕੈਸਿਟ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਉਸ ਦਰਦ ਨੂੰ ਬੋਲ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਕੌਮ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਆਪਣੇ ਸੀਨੇ ਵਿੱਚ ਛà©à¨ªà¨¾à¨ˆ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਉ¤à¨š ਡੰਡੇ ਤੇ ਬੈਠੇ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਮà©à¨•à¨¾à¨® ’ਤੇ ਪਹà©à©°à¨š ਕੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਪਾ ਗਠਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ।
ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ
ਪੰਜਾਬ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ
à¨à¨—ਤ ਸਿੰਘ ਆ ਗਿਆ ਸਰਾà¨à¨¾ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿ ਗਿਆ
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕੱਲਾ ਗਾਂਧੀ ਕਿਵੇਂ ਲੈ ਗਿਆ
ਗਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਕਿਵੇਂ ਗਦਰ à¨à©à¨²à¨¾à¨µà¨¾à¨‚ ਮੈਂ à¨à©‚ਠੇ ਇਤਿਹਾਸ ਉ¤à¨¤à©‡ ਮੋਹਰ ਕਿਵੇਂ ਲਾਵਾਂ ਮੈਂ।
ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦਾ ਇਹ ਗੀਤ ਉਸ ਦੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਗੂੜà©à¨¹à©€ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਜੲੜੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਸਿਆਸੀ ਬੇਈਮਾਨੀਆਂ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਗਾਇਕ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲਕੀਰ ਮਾਰ ਕੇ ਨਹੀਂ ਤà©à¨° ਸਕਿਆ। à¨à¨¾à¨°à¨¤à©€ ਸਟੇਟ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ ਦਾ ਇੰਨਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਟੈਂਡ ਲੈਣ ਦੀ ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਵਰਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਸਿਰਫ ਗਿੱਦੜ ਟਪੂਸੀਆਂ ਮਾਰਨ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬਣ ਕੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਕਰਮ ਚੰਦ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ‘ਮਹਾਤਮਾ’ ਬਣ ਜਾਣ ਦਾ ਦਰਦ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੇ ਉਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਖਾਲਸਾਈ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨° ਨਾਲ ਜà©à©œà¨¿à¨† ਹੋਇਆ ਕੋਈ ਆਮ ਸਿੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾà¨à¨¾ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਜà©à©œà©‡ ਹੋਠਅੰਮà©à¨°à¨¿à¨¤à¨§à¨¾à¨°à©€ ਗਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਅਦà©à©±à¨¤à©€ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ ਮà©à¨•à¨¾à¨¬à¨²à©‡ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਬਹà©à¨—ਿਣਤੀ ਵੱਲੋਂ ਸਿਰਫ à¨à¨—ਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅਪਨਾ ਕੇ ਹੀਰੋ ਵੱਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਪਿੱਛੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਗੰਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦੀ ਅੱਖ ਸਪੱਸ਼ਟ ਦੇਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਖà©à¨¦à¨•à©à¨¶à©€à¨†à¨‚ ਕਰ ਰਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸੈਂਟਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਧੱਕੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਨਾਲ ਖਾਲਸਾਈ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨° ਨਾਲ ਜਾ ਖੜà©à¨¹à¨¦à¨¾ ਹੈ।
ਪà©à¨°à¨¸à¨¿à©±à¨§ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸੰਧੂ ਨੇ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੂੰ ਇਸ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਸà©à¨à¨¾à¨— ਆਖਿਆ ਹੈ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਹਿਜ, ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਸà©à¨¨à©‡à¨¹à¨¾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ à¨à©€à©œ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਵਾਚਿਆ। ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਰੰਗੀ ਹੋਈ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੰਮਿਆ ਪਲਿਆ ਬੱਬੂ ਮਾਨ à¨à©€à©œ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਪà©à¨°à¨¤à©€à¨¤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ‘ਸਿੰਘ ਬੈਟਰ ਦੈਨ ਕਿੰਗ’ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਆਪਣੀ ਗਾਇਕੀ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮੰਨਵਾਇਆ ਹੈ। ਉ¤à¨¥à©‡ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਕੈਸਿਟ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਨਿਖਰੀ ਹੋਈ ਸਿਆਸੀ ਸੂਠਦਾ ਵੀ ਬੇਖੌਫ ਮà©à¨œà¨¾à¨¹à¨°à¨¾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਸੀ ਜੀਹਨੇ ਤà©à¨° ਕੇ ਦà©à¨¨à©€à¨†à¨‚ ਗਾਹਤੀ
ਇੱਕ ਅੱਜ ਦੇ ਬਾਬੇ ਨੇ ਬੱਤੀ ਲਾਲ ਗੱਡੀ ’ਤੇ ਲਾਤੀ।
ਬਹà©à¨¤ ਹੀ ਟਿਕਾਅ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਵਿੱਚ ਗਾਠਗਠਗੀਤ ਰਾਹੀਂ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਡੇਰਾਵਾਦ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਪਾਜ਼ ਨੰਗਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਵਿਚਾਰੇ ਕà©à©±à¨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕà©à©±à¨ ਹਨ, ਉਹ ਰੱਬ ਬਣ ਬੈਠੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਿਹੜੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਗਹਿਰ-ਗੰà¨à©€à¨° ਕਾਫਲੇ ਦੇ ਵਾਰਸ ਸਨ, ਉਹ ਜੇਲà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਵਿੱਚ ਡੱਕੇ ਹੋਠਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਸਰਕਾਰ ਖਿਲਾਫ ਹਿੱਕਾਂ ਡਾਹ ਕੇ ਖੜà©à¨¹à©‡ ਹਨ, ਉਹ ਤਰੀਕਾਂ à¨à©à¨—ਤਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੇ ਡੰਕੇ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹà©à¨•à¨®à¨¾à¨‚ ਵਰਗੀ ਤਰਜ਼ੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਅ ਰਹੇ ਹਨ।
ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੀਤ
ਮਰਨੋਂ ਮੂਲ ਨਾ ਡਰਦੇ ਜਿਹੜੇ ਮੌਤ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਨੇ…।
ਰਾਹੀਂ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਅਕੀਦੇ ਅਤੇ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਸੰà¨à¨¾à¨² ਲਈ ਲਾਈ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਦੀ à¨à©œà©€ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ, à¨à¨¾à¨ˆ ਮਤੀ ਦਾਸ, à¨à¨¾à¨ˆ ਦਿਆਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ-ਕਰਦਾ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਡਟ ਕੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। à¨à¨¾à¨ˆ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਹਵਾਰਾ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸà©à¨°à©°à¨— ਪà©à©±à¨Ÿ ਕੇ ਜੇਲà©à¨¹ ਵਿੱਚੋਂ ਫਰਾਰ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨਾਮੇ ਨੂੰ ਵੀ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੇ ਪà©à¨°à¨¾à¨¤à¨¨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਕà©à¨°à¨¬à¨¾à¨¨à©€ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਲਾਹਿਆ ਹੈ।
ਸà©à¨°à©°à¨—ਾਂ ਪੱਟ ਕੇ ਨਿਕਲ ਗਠਅਗਲੇ ਕਾਹਨੂੰ ਡੱਕਦੀਆਂ ਜੇਲà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਵਾਂਢੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਿੱਖ ਜà©à¨à¨¾à¨°à©‚ à¨à¨¾à¨ˆ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਹਵਾਰਾ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਨੂੰ ਪà©à¨°à¨£à¨¾à¨® ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਸਥਾਪਤ ਗਾਇਕ ਨੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਵਫਾ ਕਮਾਈ ਹੈ।
ਕਈ ਵਾਰ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਸੀਨੇ ’ਤੇ ਲੱਗੇ ਵੱਡੇ ਫਟ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਜਿਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ ਪਲਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਖਾੜਕੂ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਬਹà©à¨¤ ਹੀ ਵੱਡੀ ਕਰਮ à¨à©‚ਮੀ ਹੈ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੇ à¨à¨¾à¨ˆ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਹਵਾਰਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ à¨à¨¾à¨ˆ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਹਵਾਰਾ, à¨à¨¾à¨ˆ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ, à¨à¨¾à¨ˆ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਟਾਣਾ ਅਤੇ ਖੰਟ ਮਾਨਪà©à¨° ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੀ ਬਹà©à¨¤ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਸਾਊ ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘ à¨à¨¾à¨ˆ ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲਾਲੀ ਖੰਟ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਪੰਥ ਨਾਲ ਹੋਠਧੱਕਿਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਜੂਠਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾਈਆਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹੋਰ ਦਰਦਮੰਦ ਸਿੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੱਲà©à¨¹ ਪਾਉਂਦੀ ਹੋਵੇਗੀ।
ਗà©à¨²à¨¾à¨®à©€ ਜਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠਰਹਿ ਰਹੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਬਹà©à¨¤ ਹੀ ਗੰà¨à©€à¨° ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਜੇਮਜ਼ ਸੀ ਸਕਾਟ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗà©à¨²à¨¾à¨®à©€ ਜਾਂ ਗà©à¨²à¨¾à¨®à©€ ਵਰਗੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਅਤੇ ਜਿਗਰਾ ਬਹà©à¨¤ ਵੱਡਾ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਈ-ਕਈ ਦਹਾਕੇ ਸਧਾਰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਵੱਸੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਦਾ à¨à©‡à¨¤ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਤਾਂਘ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਵਸਾ ਕੇ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਬਜ਼ੇ ਖਿਲਾਫ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਨਿਤਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਠਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਲਈ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਆਪਣੇ ਅਗਲੇ ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਕੌਮ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਜਿਹੜੇ ਕੌਮ ਦੇ ਹੀਰੇ ਸੀ ਦੱਸ ਉਹ ਕਿਉਂ ਸੂਲੀ ਟੰਗੇ
ਜਿਹੜੇ ਕੌਮ ਦੇ ਕਾਤਲ ਸੀ ਉਹ ਲਹਿਰਾਉਂਦੇ ਫਿਰਦੇ à¨à©°à¨¡à©‡à¥¤
ਇਸੇ ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬੇਵਫਾਈ ਤੇ ਟਕੋਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵੱਲੋਂ à¨à©à¨²à¨¾ ਦਿੱਤੇ ਗਠਆਪਣੇ ਹੀਰਿਆਂ ਦਾ ਉਲਾਂà¨à¨¾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ-
ਜਿਹੜਾ ਧਰਮ ਲਈ ਮਰਦੈ
ਉਹਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਯਾਦ ਕੋਈ ਕਰਦੈ
ਜਿਹੜਾ ਪਾਵਰ ਵਿੱਚ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਉਸਦਾ ਹਰ ਕੋਈ ਪਾਣੀ à¨à¨°à¨¦à©ˆ
ਸਾਡੀ ਹਾਲਤ ਇਹ ਬਣ ਗਈ ਜਿਵੇਂ ਸੰਣਘ ’ਤੇ ਦੱਥੇ ਟੰਗੇ
ਜਿਹੜੇ ਕੌਮ ਦੇ ਹੀਰੇ ਸੀ ਦੱਸ ਉਹ ਕਿਉਂ ਸੂਲੀ ਟੰਗੇ
ਜਿਹੜੇ ਕੌਮ ਦੇ ਕਾਤਲ ਸੀ ਉਹ ਲਹਿਰਾਉਂਦੇ ਫਿਰਦੇ à¨à©°à¨¡à©‡
ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਤੇ ਕà©à¨°à¨¸à©€à¨†à¨‚ ਡਾਹੀ ਬੈਠੇ ਮੌਕਾਪà©à¨°à¨¸à¨¤ ਲੀਡਰਾਂ ਲਈ ਇਹ ਵੱਡਾ ਮਿਹਣਾ ਹੈ। ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦੀ ਗੀਤਕਾਰੀ ਸਿਰਫ ਕਿਸੇ à¨à¨¾à¨µà©à¨• ਜਿਹੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਦੀ ਹੀ ਉਪਜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਸà©à¨šà©‡à¨¤ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਾਂਗ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-
ਮਾਂ-ਪਿਓ ਮਰਵਾ ਲਠਨੇ
ਇੱਜਤ à¨à©ˆà¨£à¨¾à¨‚ ਦੀ ਲà©à¨Ÿà¨µà¨¾à¨ˆ
ਇਹ ਲੋਕੀਂ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿਸ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਦà©à¨¹à¨¾à¨ˆ
ਇਸ ਛੰਦ ਨਾਲ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਮà©à¨•à¨¾à¨¬à¨²à©‡ ਸਟੇਟ ਵੱਲੋਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਮਚਿਆਂ ਵਲੋਂ ਫੈਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਨਿਪà©à©°à¨¸à¨• ਜਿਹੀ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦਾ ਪਾਜ ਉਘੇੜਿਆ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਰਸੇ ਬਾਰੇ ਇੰਨਾ ਸà©à¨šà©‡à¨¤ ਸਟੈਂਡ ਲੈਣਾ ਬਹà©à¨¤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਖਾੜਕੂ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਮਹਿਜ ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਮਾਰੇ ਗਠਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਮà©à¨²à¨¾à©›à¨®à¨¾à¨‚ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੇ ਬਾਖੂਬ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਬੰਦ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੇ ਗੰà¨à©€à¨° ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਈ ਖਾੜਕੂ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿਆਰੇ ਦੋਸਤ ਵਾਂਗ ਮà©à¨¤à¨¾à¨²à¨¿à¨† ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਸਟੇਟ ਦਾ ਧà©à¨¤à©‚ ਬਣੇ ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਵਾਂਗ ਲਲਕਾਰੇ ਮਾਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।
ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਰ ਮਰ ਕੇ ਦੱਸੋ ਖੱਟੀ ਕੀ ਕਮਾਈ
ਜਿਹੜੀ ਪà©à¨²à¨¸ ਵੀ ਮਰੀ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਸੀ ਸਾਡੇ à¨à¨¾à¨ˆ
ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਖੋਰ ਕੇ ਅਤੇ ਢਾਹ ਕੇ ਉਸਾਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸੰਗਮਰਮਰੀ ਗà©à¨°à¨¦à©à¨†à¨°à¨¿à¨†à¨‚ ਬਾਰੇ ਵੀ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਇੱਕ ਸà©à¨šà©‡à¨¤ ਸਿੱਖ ਵਾਂਗ ਦਰਦ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਰਸੇ ਚੱਪੜ-ਚਿੜੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਗà©à¨†à¨š ਜਾਣ ਦਾ ਦਰਦ ਵੱਢ-ਵੱਢ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੀਵਾਨ ਟੋਡਰ ਮੱਲ ਦੀ ਹਵੇਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਕਾ ਵੀ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਇਸ ਕੈਸਿਟ ਰਾਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਮà©à©±à¨šà©‡ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦੇ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਇਸ ਮà©à¨•à¨¾à¨® ’ਤੇ ਪਹà©à©°à¨š ਕੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੋਹ ਨੂੰ ਟà©à©±à¨Ÿà¨£ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਖਾਲਸਾਈ ਕਾਜ਼ ਲਈ ਜੂਠਕੇ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਪਾ ਗਠਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਦਰਦਮੰਦ ਸਿੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ’ਤੇ ਲੱਗੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਬੋਲ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਹਰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਕਵੀ, ਲਿਖਾਰੀ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹਵਾ ਦੇ ਉਲਟ ਚੱਲਣ ਦਾ ਜਿਗਰਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਕੈਸਿਟ ਰਾਹੀਂ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਾਂਠਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
|