ਅੱਜ ਖੋਨੋਮਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੀ ਬੱਚਾ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ। ਪà©à¨°à¨¬à©°à¨§à¨¨ ਅਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨਿਜ਼ਾਮ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰà©à¨¹à©‡ ਬੱਚਾ ਲਗਾਤਾਰ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹੇ। ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੇ ਸਮà©à©±à¨šà©‡ ਸਿੱਖਿਆ ਦà©à¨°à¨¿à¨¶ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਿਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ 90 ਫੀਸਦੀ ਬਹà©à¨—ਿਣਤੀ ਈਸਾਈਆਂ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 16 ਅਜਿਹੇ ਕਬੀਲੇ ਵਸਦੇ ਹਨ, ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਿਰਾਲੇ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨°,à¨à¨¾à¨¶à¨¾, ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਤਰਜ਼-ਇ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹਨ।
ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀਆਂ ਜੜà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚਲੇ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਵਰਗਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਅਤੇ ਪà©à¨°à¨¬à©°à¨§ ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਉ¤à¨¤à©‡ ਅਮਲ ਦਾ ਕੰਮ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à¨¿à¨†à¨‚ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਨ ਲਈ ਪà©à¨°à©‡à¨°à¨£à¨¾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਸਾਲ 2002-03 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਗਠਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਆ, ਸਿਹਤ, ਜਲ, ਬਿਜਲੀ, ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਅਤੇ à¨à©‚-ਵਿà¨à¨¿à©°à¨¨à¨¤à¨¾ ਜਿਹੇ ਕà©à©°à¨œà©€à¨µà¨¤ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à¨¾à¨•à¨°à¨¨ ਦੇ ਅਮਲ ਦੀ ਪà©à¨°à©€à¨à¨¾à¨¶à¨¾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à¨¾à¨•à¨°à¨¨ ਦੇ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਵੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਫੀਲਡ ਵਿੱਚ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ, ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਉ¤à¨¤à©‡ ਇਸ, ਦਾ ਸਠਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਗà©à©°à¨œà¨¾à¨‡à¨¶ ਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਰ ਕੇ ਇੱਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੋਕਲੀ ਦà©à¨°à¨¿à¨¶à¨Ÿà©€ ਉ¤à¨¤à©‡ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਆ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਵਸਨੀਕ, ਕੋਸੇ ਸੇਚੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਨੂੰ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਗੂੜà©à¨¹à¨¤à¨¾ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਇਕਮਿਕ ਹੋ ਗਠਹਨ। à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ à¨à¨¾à¨µà¨¨à¨¾ ਇਸ ਹਰਕਤ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਬਾਰੇ ਵੱਧ ਰਹੀ ਧਾਰਨਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇੱਕ ਲਹਿਰ ਜਿਹੀ ਉ¤à¨ ਖੜà©à¨¹à©€ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵੱਜੋਂ ਸਥਾਨਕ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਅਤੇ ਮਲਕੀਅਤ ਦੀ à¨à¨¾à¨µà¨¨à¨¾ ਡੂੰਘੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਮà©à¨²à¨• ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਹਿ ਕੇ ਟਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਲੋੜਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਹà©à¨£ ਕਦਮ ਉਠਾਠਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਕੂਲੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਚਿੰਤà©à¨¤ ਕੋਹੀਮਾ ਵਿਚਲੀ ਮਿਡਲੈਂਡ ਵਾਰਡ ਵਿੱਦਿਆ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸਕੂਲੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਨ ਲਈ ਫੰਡ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਨà©à¨¹à©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਵਸਨੀਕ, ਰਨੇਲੀ ਬੇਲà©à¨¹à©‹, ਵੱਲੋਂ ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉ¤à¨¤à©‡ ਇੱਕ ਦੋ ਕਮਰਿਆਂ ਵਾਲਾ ਸਕੂਲ ਵੀ ਉਸਾਰ ਲਿਆ।
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦਿਆਂ ਚਿੰਗ ਮਲੀਨ ਵਿੱਦਿਆ ਕਮੇਟੀ ਦੋ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਪਕ à¨à¨°à¨¤à©€ ਕਰ ਲਠਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਤਨਖਾਹ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਮà©à¨¤à¨¾à¨¬à¨•, ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਦਮ ਪà©à©±à¨Ÿà¨¦à¨¿à¨†à¨‚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਹੋਸਟਲ ਉਸਾਰ ਲਿਆ।
ਪà©à¨°à¨¾à¨‡à¨®à¨°à©€ ਸਕੂਲ ਕਬੀਲਾ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚà©à©±à¨•à©‡ ਹਨ। ਅੱਜ ਸਾਰੇ 1286 ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ 1459 ਸਕੂਲ ਇਸ ਰਸਤੇ ਪੈ ਚà©à©±à¨•à©‡ ਹਨ। ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 890 ਨੂੰ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਹੈ ਕਿ ਉ¤à¨¥à©‡ ਇੱਕ ਵੀ ਬੱਚਾ ਸਕੂਲੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੋਚੇ ਅਨà©à¨¸à¨¾à¨°, ਪਹਿਲਾ ਸਾਲ ਮੌਜੂਦਾ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਤੇ ਸਮà¨à¨£ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਦਿਆ ਕਮੇਟੀਆਂ ਨੇ ਹà©à¨£ ਵਿੱਦਿਅਕ ਨਿਜ਼ਾਮ ਵਿਚ ਸà©à¨§à¨¾à¨° ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮਿਆਰ ਤੈਅ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ à¨à©‚ਮਿਕਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਮਾਪਿਆਂ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ, ਚਰਚਾ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਦੇ ਨà©à¨®à¨¾à¨‡à©°à¨¦à¨¿à¨†à¨‚ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਇਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਕਮੇਟੀਆਂ ਨੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ ’ਤੇ ਸà©à¨§à¨¾à¨° ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ à¨à©‚ਮਿਕਾ ਨਿà¨à¨¾à¨‰à¨£à©€ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਡਿਊਟੀ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਉ¤à¨¤à©‡ ਵਿੱਦਿਆ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਇੱਕ ਨਿਗਰਾਨ ਕਮੇਟੀ ਕਾਇਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਰਜਿਸਟਰ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕà©à¨¤à¨¾à¨¹à©€ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਿਰà©à©±à¨§ ਜਾਂ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਠਹਨ ਜਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਨਿਜ਼ਾਮ ਤੋਂ ਹੀ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਪਿੰਡ ਵਿੱਦਿਆ ਕਮੇਟੀਆਂ, ਜਿਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਔਰਤਾਂ ਹਨ ਨੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਤਨਖਾਹ ਨਹੀਂ ਦਾ ਦਲੇਰਾਨਾ ਕਦਮ ਉਠਾਇਆ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੂੰ ਤਨਖਾਹ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਕਾਰਗà©à©›à¨¾à¨°à©€ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਫੰਡਾਂ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਚਾਲ ਨਾਲ ਮਲਕੀਅਤ ਦੀ à¨à¨¾à¨µà¨¨à¨¾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹà©à¨¤ ਵੱਡਾ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਸਰਕਾਰੀ ਫੰਡ ਕਮੇਟੀ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਕਮੋੇਟੀ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿੰਨਾ ਪੈਸਾ ਕਿੱਧਰ ਖਰਚਿਆ ਜਾਵੇ, ਉ¤à¨¥à©‡ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਲੇਹੂ ਤੈੜੂਜਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ‘‘ਅਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਸਠਕà©à©±à¨ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਹà©à¨£ ਵਿੱਦਿਅਕ ਨਿਜ਼ਾਮ ਵਿੱਚ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਨੂੰ ਦਾਅ ਲੱਗੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ।’’
ਵਿੱਦਿਆ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਡੇਜੂਖਾਨੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ à¨à¨•à¨Ÿ ਰਾਹੀਂ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸà©à¨§à¨¾à¨° ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਪਾਠਕà©à¨°à¨® ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਬਾਇਲੀ ਸੱà¨à¨¿à¨†à¨šà¨¾à¨° ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਕੋਰਸ ਵੀ ਚਾਲੂ ਕੀਤੇ ਗਠਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਅਨà©à¨ªà¨¾à¨¤ 21 ਬੱਚਿਆਂ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਕà©à©±à¨² à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਔਸਤ 42 ਬੱਚਿਆਂ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਹੈ।
ਪੜà©à¨¹à¨¾à¨ˆ ਅੱਧ-ਵਿਚਕਾਰ ਛੱਡਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਫੀਸਦੀ, ਅਧà©à¨¯à¨¿à¨†à¨ªà¨•à¨¾à¨‚ ਦੀ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰੀ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਦà©à¨ªà¨¹à¨¿à¨° ਵੇਲੇ ਦੇ à¨à©‹à¨œà¨¨ ਦੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਬà©à¨¨à¨¿à¨†à¨¦à©€ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਅਰਕੇ ਦਾ ਸà©à¨§à¨¾à¨° ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਨਿਯੰਤਰਨ ਬਨਾਮ ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਇੱਕ ਦਰਮਿਆਨੇ ਰਸਤੇ ਉ¤à¨¤à©‡ ਤà©à¨° ਪਿਆ ਹੈ। ਕਾਢ ਦੇ ਉ¤à¨¦à¨® ਦੇ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਤਕਰਾਰ ਦੀ ਥਾਂ ਸੰਗਮ ਦੇ ਰਸਤੇ ੳੱਤੇ। à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਮà©à©‚ਲੀਅਤ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੰਯà©à¨•à¨¤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਜà©à¨²à¨¾à¨ˆ 2008 ਵਿੱਚ à¨à¨¾à¨ˆà¨šà¨¾à¨°à©‡ ਦੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਇਨਾਮ ਦੇ ਕੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਮੀਰ ਸਮਾਜਿਕ ਪੂੰਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜੀ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਮà©à¨²à¨•à¨¾à¨‚ ਅਤੇ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਵੱਜੋਂ ਸਲਾਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਤਬਦੀਲੀ ਦੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਜਦੋਂ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਉ¤à¨¤à©‡ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਖà©à¨¶à©€ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਠਕà©à©±à¨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਪà©à¨°à¨¤à¨¿à¨à¨¾ ਤੇ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਰੌਸ਼ਨ à¨à¨µà¨¿à©±à¨– ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਚਰਖਾ ਫੀਚਰਜ਼