ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ: à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਖ਼ੂਫੀਆ ਰੇਡੀਓ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਔਰਤ |
:-16ਅਗਸਤ-20(ਮੀਡੀਆਦੇਸਪੰਜਾਬ)- ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ 22 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬà©à¨°à¨¿à¨Ÿà©‡à¨¨ ਤੋਂ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ
ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਣ ਖ਼ਾਤਰ ਇੱਕ ਖ਼ੂਫੀਆ ਰੈਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਚਲਾਉਣ ਲਈ "ਅੰਡਰਗਰਾਊਂਡ" ਹੋ
ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਬੀਬੀਸੀ ਗà©à¨œà¨°à¨¾à¨¤à©€ ਸੇਵਾ ਦੇ ਪਾਰਥ ਪਾਂਡਿਆ ਅਤੇ ਰਵੀ ਪਰਮਾਰ ਦੀ ਹੈ।
ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਹੋਰ ਆਗੂਆਂ ਨੇ 8 ਅਗਸਤ 1942 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਕਰੋ ਜਾਂ ਮਰੋ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਈਠਜਾਂ ਇਸ ਯਤਨ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਜਾਈà¨à¥¤ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਦਿੱਤੇ ਇਸ ਮਸ਼ਹੂਰ à¨à¨¾à¨¸à¨¼à¨£ ਨੇ 22 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮà©à¨Ÿà¨¿à¨†à¨° ਕà©à©œà©€ ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਪà©à¨°à¨à¨¾à¨µà¨¿à¨¤ ਮਹਿਤਾ ਨੇ ਕà©à¨ ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨ ਅਜ਼ਾਦੀ ਘà©à¨²à¨¾à¨Ÿà©€à¨†à¨‚ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਇੱਕ ਖ਼ੂਫੀਆ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਵੀ ਪੜà©à¨¹à©‹:
ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ ਨੇ ਸਾਲ 1969 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵੀਊ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਸੀ, "ਜਦੋਂ ਪà©à¨°à©ˆà©±à¨¸ ਉੱਪਰ ਪਾਬੰਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਟਰਾਂਸਮਿਸ਼ਨ ਬਾਗੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਰ-ਦà©à¨°à¨¾à¨¡à©‡ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸà©à¨¨à©‡à¨¹à¨¾ ਪਹà©à©°à¨šà¨¾à¨‰à¨£ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹà©à¨¤ ਵੱਡੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।" ਅਗਲੇ ਕà©à¨ ਮਹੀਨੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨਾਲ ਜà©à©œà©€à¨†à¨‚ ਖ਼ਬਰਾਂ ਸà©à¨£à¨¾à¨ˆà¨†à¨‚ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਮਾਈਕà©à¨°à©‹à¨«à©‹à¨¨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ à¨à¨¾à¨µà©‡à¨‚ ਥੋੜà©à¨¹à¨¾ ਸਮਾਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਣ ਪਰ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਅਸਰ ਬਹà©à¨¤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੀ। à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫ਼ੈਲ ਗਿਆ। ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਦੇਸ਼ à¨à¨° ਵਿੱਚ ਨਾ-ਫà©à¨°à¨®à¨¾à¨¨à©€ ਲਹਿਰ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮà©à¨œà¨¼à¨¾à¨¹à¨°à©‡ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਮਹਿਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ à¨à©‚ਮਿਕਾ ਨਿà¨à¨¾à¨ˆà¥¤ ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ ਕੌਣ ਸਨ?ਵਿਰੋਧ ਊਸ਼ਾ ਲਈ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਪੱਛਮੀ ਗà©à¨œà¨°à¨¾à¨¤ ਦੇ ਸਾਰਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅੱਠਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਬਾਲ ਉਮਰੇ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਸà©à¨§à¨¾à¨°à¨¾à¨‚ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ à¨à©‡à¨œà©‡ ਗਠਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮà©à¨œà¨¼à¨¾à¨¹à¨°à©‡ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਨਵੀਨ ਜੋਸ਼ੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਫਰੀਡਮ ਫਾਈਟਰਸ ਰਿਮੈਂਬਰਡ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਬà©à¨°à¨¿à¨Ÿà¨¿à¨¸à¨¼ ਰਾਜ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੋ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾ ਨਾਅਰਾ ਲਾਇਆ ਉਹ ਸੀ 'ਸਾਈਮਨ ਗੋ ਬੈਕ"। 17 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਮਕ ਦਾ ਟੈਕਸ ਨਾ ਦੇਣ ਦੇ ਸੱਦੇ ਪà©à¨°à¨¤à©€ ਹà©à©°à¨—ਾਰਾ à¨à¨°à¨¿à¨†à¥¤ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਇੱਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, "ਮੈਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋੜ ਕੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਸੰਤà©à¨¸à¨¼à¨Ÿà©€ ਮਿਲੀ। ਨਾ-ਫà©à¨°à¨®à¨¾à¨¨à©€ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜà©à©œà©‡ ਹਰ ਪà©à¨°à©‹à¨—ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਵਧ-ਚੜà©à¨¹ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਮà©à¨œà¨¼à¨¾à¨¹à¨°à¨¿à¨†à¨‚ ਵਿੱਚ ਨਾਅਰੇ ਲਾਠਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਬਾਈਕਾਟ ਵਜੋਂ ਚਰਖਾ ਵੀ ਕੱਤਿਆ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੱਸਿਆ, "ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਪà©à¨°à©‡à¨°à¨£à¨¾ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਾਹੌਲ ਹੀ ਇੰਨਾ ਜੋਸ਼ੀਲਾ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਿਹਾ।" ਸਾਲ 1933 ਵਿੱਚ ਊਸ਼ਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਜੱਜ ਵਜੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਠਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਬੰਬਈ ਆ ਕੇ ਵਸ ਗਿਆ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਨੌਂ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ à¨à¨¾à¨¸à¨¼à¨£ ਸà©à¨£à¨¿à¨†à¥¤ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਖ਼ੂਫੀਆ ਰੇਡੀਓ"42.34 'ਤੇ ਇਹ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਤੋ ਕਾਂਗਰਸ ਰੇਡੀਓ ਹੈ।" ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਪà©à¨°à¨¸à¨¾à¨°à¨£ ਇਸੇ ਤਰà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਸ਼à©à¨°à©‚ ਹà©à©°à¨¦à¨¾, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਊਸ਼ਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸਠਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦਾ ਦੋ ਹੋਰ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਪà©à¨°à¨¸à¨¾à¨°à¨£ 14 ਅਗਸਤ 1942 ਨੂੰ ਕੀਤਾ। ਸ਼à©à¨°à©‚ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਸਵੇਰੇ-ਸ਼ਾਮ ਪà©à¨°à¨¸à¨¾à¨°à¨£ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕੋ ਟਾਈਮ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਵਜੇ ਅਤੇ ਸਾਢੇ ਅੱਠਵਜੇ ਪà©à¨°à¨¸à¨¾à¨°à¨£ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪà¨à¥¤ ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਦੇ ਅੱਖੀਂ ਘੱਟਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛੇ ਵਾਰ ਆਪਣਾ ਟਿਕਾਣਾ ਬਦਲਿਆ। ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੱਸਿਆ, "ਸਾਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਸà©à¨¨à©‡à¨¹à©‡ ਮਿਲਦੇ ਸਨ। ਸਰਬ ਹਿੰਦ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਜਿਸ ਦਾ ਦਫ਼ਤਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹà©à©°à¨¦à¨¾ ਸੀ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਖ਼ਬਰਾਂ à¨à©‡à¨œà¨¦à©€ ਸੀ।" "ਉਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕਿਸੇ ਮà©à©±à¨¦à©‡ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਕਾਂਗਰਸ ਰੇਡੀਓ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।" ਇਹ ਵੀ ਪੜà©à¨¹à©‹:
ਇਸ ਰੇਡੀਓ ਉੱਪਰ ਕਈ ਵੱਡੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਬਹà©à¨¤ ਪà©à¨°à©‡à¨¸à¨¼à¨¾à¨¨à©€ ਹੋਈ। "ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਦੀ ਵੈਨ ਨਿਯਮਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ, ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਬੱਸ ਵਾਲ-ਵਾਲ ਹੀ ਬਚਦੇ।" ਨਵੰਬਰ 1942 ਵਿੱਚ ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਨੇ ਨਰੀਮਨ ਪਰਿੰਟਰ ਨੂੰ ਫੜਿਆ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੇਡੀਓ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇ ਬਾਰੇ ਉਸੇ ਨੇ ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਨੂੰ ਇਤਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮਹਿਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵੀਊ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 12 ਨਵੰਬਰ 1942 ਵਿੱਚ ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਨੇ ਬਾਬੂà¨à¨¾à¨ˆ ਖਾਖਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ 'ਤੇ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਉੱਥੇ ਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਊਸ਼ਾ ਨੇ ਸਮਾਨ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਸਟੂਡੀਓ ਵੱਲ ਨੱਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਪà©à¨°à©‹à¨—ਰਾਮ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਵੀ ਪੜà©à¨¹à©‹:
ਪਰਿੰਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਪà©à¨°à¨¸à¨¾à¨°à¨£ ਲਈ ਨਵਾਂ ਟਰਾਂਸਮੀਟਰ ਲਾ ਲਿਆ। "ਅਸੀਂ ਹਿੰਦà©à¨¸à¨¤à¨¾à¨¨ ਹਮਾਰਾ ਚਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਕà©à¨ ਨਿਊਜ਼ ਬà©à¨²à©‡à¨Ÿà¨¿à¨¨ ਅਤੇ ਇੱਕ à¨à¨¾à¨¸à¨¼à¨£ ਚਲਾਇਆ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਅੰਤ ਵੱਲ ਵਧੇ ਅਤੇ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਵਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਉੱਪਰ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਖੜਾਕ ਸà©à¨£à¨¾à¨ˆ ਦਿੱਤੀ।" ਅਫ਼ਸਰ ਅੰਦਰ ਵੜ ਆਠਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਵਜਾਉਣੋਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਪਰ ਅਸੀਂ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨੀ। ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪà©à¨²à¨¿à¨¸ ਨੇ ਸਾਡੇ ਉਪਕਰਣ ਅਤੇ ਫੋਟੋਆਂ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਦੇ 22 ਬਕਸੇ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲà¨à¥¤ ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਗà©à¨°à¨¿à¨«à¨¼à¨¤à¨¾à¨° ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਚਲਦੀ ਰਹੀ। ਪੰਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਊਸ਼ਾ ਸਮੇਤ ਚਾਰ ਨੂੰ ਮà©à¨œà¨°à¨® ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਊਸ਼ਾ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤੱਕ ਜ਼ੇਲà©à¨¹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਰਹੀ ਅਤੇ ਅਪà©à¨°à©ˆà¨² 1946 ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੋ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਸਕੀ। "ਮੈਂ ਜ਼ੇਲà©à¨¹ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਖ਼à©à¨¸à¨¼ ਅਤੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਬਾਹਰ ਆਈ।" ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨà©à¨¹à¨¾à¨‚ ਨੇ ਪੀà¨à©±à¨šà¨¡à©€ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਤੀਹ ਸਾਲ ਬੰਬਈ ਦੇ ਵਿਲਸਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਨ ਕੀਤਾ। ਸਾਲ 1998 ਵਿੱਚ ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਤਾ ਨੂੰ à¨à¨¾à¨°à¨¤ ਦਾ ਸਰਬਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਪਦà¨à©‚ਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਆਖ਼ਰ 11 ਅਗਸਤ 2000 ਵਿੱਚ ਕà©à¨ ਦੇਰ ਬੀਮਾਰ ਰਹਿਣ ਮਗਰੋਂ 80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਊਸ਼ਾ ਮਹਿਰਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। |